Χειριστικοί γονείς: Παιδιά σε «λανθάνουσα» απόγνωση

Η παράδοση επιτάσσει ένα κύκλο για τον καθένα από μας. Μία πορεία ζωής η οποία φαίνεται να είναι καθορισμένη πριν καν γεννηθούμε, ανά τις γενεές των ανθρώπων. Γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε, παντρευόμαστε, κάνουμε παιδιά, εγγόνια και εκεί ο κύκλος τελειώνει και ξαφνικά, περιμένουμε να πεθάνουμε, αφού πλέον έχουμε κάνει το χρέος, για το οποίο ήρθαμε στον κόσμο αυτό.

Είμαστε όμως όλοι «φτιαγμένοι» για να γίνουμε γονείς;

Τι θα γίνει αν κάποιος από εμάς επιλέξει μία διαφορετική πορεία στη ζωή του; Πολύ πιθανό να δεχθεί ισχυρή κριτική από τον περίγυρό του, αφού ξεφεύγει από το φυσιολογικό (τον συνηθισμένο δηλαδή) τρόπο ζωής. Αδιαφορούμε αν για αυτόν τον άνθρωπο ισχύουν άλλες προτεραιότητες, άλλες αξίες.

Η απόφαση της γέννησης ενός μωρού, όμως, είναι πολλά παραπάνω από ένα χρέος που ακολουθεί την ανθρωπότητα από τους αιώνες. Ο γονιός βαρύνεται από πολλές υποχρεώσεις που αφορούν από την οικονομική ευχέρεια της οικογένειας, ώστε να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες σίτισης, προστασίας και υγιεινής των μελών της. Παράλληλα, όμως, δημιουργούνται και υποχρεώσεις που αφορούν τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού, τη διαπαιδαγώγηση του και την ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο. Οι τελευταίες υποχρεώσεις δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση-δεν υπάρχει πάντα η ιδανική χημεία στη σχέση γονέα και παιδιού, και έτσι δημιουργούνται εντάσεις, οι οποίες αντανακλούν στη μετέπειτα ζωή τόσο του παιδιού όσο και του γονέα.

Χειριστικός λοιπόν, χαρακτηρίζεται ο γονέας που «χειρίζεται» έτσι τις καταστάσεις, ώστε να αναγκάσει το παιδί του να κάνει αυτό που εκείνος θέλει, ακόμα κι αν το παιδί είναι αντίθετο σε αυτό. Ο χειριστικός γονέας θεωρεί πως προκειμένου να ανατραφεί το παιδί του, θυσιάζονται στοιχεία του εαυτού του, γεγονός που απαιτεί την αντίστοιχη επιβράβευση. Οι γονείς αυτοί, δηλαδή, συχνά θεωρούν πως επειδή κάνουν θυσίες για το παιδί τους, εκείνο πρέπει μεγαλώνοντας να αποπληρώσει το χρέος του και να επιστρέψει ότι εκείνοι του έχουν προσφέρει. Το παιδί καλείται να ζήσει τη ζωή που έχουν επιλέξει οι γονείς του για αυτό, κι όποια αλλαγή στο σενάριο χαρακτηρίζεται από τους γονείς ως αχαριστία, αδιαφορία έλλειψη αγάπης.

Μπορεί ένας χειριστικός γονιός να βλάψει το παιδί του;

Ο χειριστικός γονιός μεγαλώνει ένα πλήρως εξαρτώμενο από αυτόν παιδί, εφόσον εκείνο έχει μάθει να φέρνει εις πέρας- αγνοώντας την δική του βούληση- κάθε επιθυμία ή απόφαση του γονιού. Συνεπώς, όταν πλέον το παιδί βγει στην ζωή ως ενήλικας δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις καθημερινές δυσκολίες, δεν μπορεί να είναι αυτόνομο, ούτε να αναλάβει την ευθύνη για οποιαδήποτε απόφαση ζωής. Η κατάσταση αυτή δεν είναι εύκολο να γίνει αντιληπτή από το παιδί- ενήλικα, καθώς ο χειριστικός γονιός προσφέρει ως εξυπηρέτηση ή ως βοήθεια τις «παροχές» του. Επομένως το παιδί- ενήλικας είτε αισθάνεται τύψεις που διαφωνεί και στεναχωρεί τον άνθρωπο που τον βοηθάει και θυσιάζεται για αυτόν, είτε βολεύεται σε αυτή την κατάσταση, βρίσκει έτοιμες τις αποφάσεις και την βοήθεια του γονιού και συνεχίζει να ζει με τις έτοιμες λύσεις σε ό,τι τον απασχολεί.

Διαχείριση χειριστικού γονέα

Αυτό που δεν είναι κατανοητό στο χειριστικό γονέα είναι πως η ακούσια θέληση να δημιουργεί ενοχές στο παιδί ώστε εκείνο να πράττει ό,τι θέλει αυτός, συχνά ενέχει μη επιθυμητά αποτελέσματα. Παρ’ όλο που το παιδί- ενήλικας είναι κοντά στον χειριστικό γονιό (ευχάριστο γεγονός για τον χειριστικό γονέα), εύχεται κάποια μέρα να απαλλαχθεί από το βάρος αυτό. Συνεπώς οι ενοχές του παιδιού- ενήλικα δεν αφορούν τα συναισθήματα που ο γονιός ήθελε να δημιουργήσει, αλλά τα συναισθήματα αυτά της απελευθέρωσης από το βάρος του.

Ο τρόπος με τον οποίο το παιδί θα διαχειριστεί τον χειριστικό γονιό του είναι είτε να πάψει να επωφελείται από τις έτοιμες λύσεις και την βοήθεια που εκείνος παρέχει, είτε να ξεκινήσει να λαμβάνει αποφάσεις για την ζωή του, να αναλάβει την ευθύνη των πράξεων του και να σταθεί στα πόδια του. Παράλληλα, όμως, θα πρέπει να εκφράσει την ευγνωμοσύνη στον γονιό για όσα του έχει προσφέρει με ένα μεγάλο εγκάρδιο «ευχαριστώ».

Επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού ενήλικα

1. Δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του:
Η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι ένα αναγκαίο κακό. Παιδί που βιώνει συνεχώς την απόρριψη και την κριτική του πιο κοντινού του ανθρώπου, κάνει κάθε βήμα αναρωτώμενο «Μήπως έκανα λάθος;». Αντίκτυπος αυτής της σκέψης είναι η αδυναμία του ατόμου αυτού να εμπιστευθεί κάποιον άλλον.

2. Δυσκολεύεται να νιώσει οικειότητα:
Ο χειριστικός γονιός είναι μεν αυτός που στηρίζει και βοηθά το παιδί του, αλλά παράλληλα πολλές φορές του συμπεριφέρεται σαν κάτι κατώτερο, που δεν είναι σε θέση να πάρει αποφάσεις, που είναι ανίκανο ή ενοχλητικό. Αυτά τα συναισθήματα δυσκολεύουν το παιδί στο να εμπιστευθεί τους άλλους να νιώσει σημαντικό και να αφεθεί, ώστε να αισθανθεί την οικειότητα σε ένα περιβάλλον ή ένα άλλο πρόσωπο.

3. Αναζητά συνεχώς την αποδοχή:
Το παιδί έχει στερηθεί την αίσθηση της ικανοποίησης. Ένας χειριστικός γονιός σπάνια λέει «μπράβο» ή ακόμα κι αν το πει θα συνοδεύεται από μια ακόμα φράση «…αλλά μπορούσες να τα πας και καλύτερα…». Αυτό λοιπόν το ειλικρινές μπράβο, το θαυμασμό και τον ενθουσιασμό για το πρόσωπό του είναι αυτά που θα αναζητά για πάντα το παιδί. Η ανάγκη να αποδείξει στο γονιό πως αξίζει και πως όσα πίστευε για εκείνον είναι λάθος, αυτή θα βρίσκεται πάντα στη σκέψη του παιδιού, και θα το ακολουθεί για όλη του ζωή.

Χαριτίνη Κυρλάκη – Παιδοψυχολόγος
Internus – Κέντρο Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας