Τι αλλάζει όταν στην οικογένεια έρχεται ένα παιδί που έχει μια αναπηρία;

Οικογένεια! Γενιές και γενιές γαλουχήθηκαν με αυτή την αξία, η οποία βρίσκεται πολύ ψηλά στην ιεραρχία των αξιών των Ελλήνων. Πολύ σημαντικός στόχος ήταν και είναι η αποκατάσταση και η αναγνώριση μέσω της δημιουργίας της οικογένειας και για κάποιους ανθρώπους είναι πάνω ακόμα και από την επαγγελματική αποκατάσταση.

Τι γίνεται όμως όταν στην οικογένεια έρχεται ένα παιδί που έχει μια αναπηρία; Τι αλλάζει και πώς η οικογένεια προσπαθεί να βρει νέες ισορροπίες;

Ο κύκλος ζωής της οικογένειας, αρχίζει με την ένωση του ζευγαριού και άρα των δύο οικογενειών με το γάμο, όπου και προκύπτει το νιόπαντρο ζευγάρι. Ζωτικής σημασίας είναι η αφοσίωση στο νέο σύστημα, τη νέα οικογένεια, την πυρηνική οικογένεια όπως αποκαλείται. Η διαμόρφωση του συζυγικού συστήματος συνεπάγεται και την αναδιαμόρφωση των σχέσεων με την εκτεταμένη οικογένεια και τους φίλους, ώστε να συμπεριληφθεί και ο σύντροφος.
Το αμέσως επόμενο μεταβατικό στάδιο, έρχεται με την έλευση των νέων μελών της οικογένειας, των παιδιών. Εδώ συντελείται η ανάληψη των γονεϊκών ρόλων και η τροποποίηση των σχέσεων με την εκτεταμένη οικογένεια, ώστε να ενταχθούν και οι παππούδες. Ο πιο δύσκολος και πιο σημαντικός ρόλος στη ζωή μας είναι ο γονεϊκός. Είναι πολύ απαιτητικός καθώς είναι ο μόνος που λειτουργεί με βάση το 24/7 (24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα), αλλά παράλληλα είναι και ο πιο ανταποδοτικός. Η σχέση μας με τα παιδιά μας χτίζεται μέρα με τη μέρα με την καθημερινή επαφή.

Ο ερχομός ενός παιδιού με αναπηρία στην οικογένεια ανατρέπει τις προηγούμενες ισορροπίες και κινητοποιεί τους γονείς και τα άλλα αδέρφια, αν υπάρχουν, να βρουν νέες ισορροπίες ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες του. Στην αρχή οι γονείς βιώνουν την αναπηρία του νέου μέλους της οικογένειας ως μια μορφή απώλειας.

Όπως σε όλες τις απώλειες, οι γονείς περνούν από τα στάδια του πένθους:

  • στην αρχή βιώνουν μια αίσθηση σοκ (που κυμαίνεται από το πάγωμα και την απάθεια ως την υπεραντίδραση),
  • περνούν στην άρνηση του συμβάντος ή της σημασίας του (τείνουν είτε να μην παραδέχονται ότι το παιδί έχει αναπηρία ή να πιστεύουν ότι είναι κάτι παροδικό)
  • έπονται οι προσπάθειες κατανόησης της νέας κατάστασης με μια εναλλαγή έντονων συχνά συναισθημάτων (π.χ., θυμός, ενοχή, απογοήτευση, θλίψη, ματαίωση, φόβος)
  • τέλος γίνονται προσπάθειες αποδοχής των συνθηκών και προσαρμογής σε αυτές με την ανάληψη νέων ρόλων και καθηκόντων.

Μεταξύ του τρίτου και τέταρτου σταδίου, μπορεί να επέλθει και το διαζύγιο των γονέων. Aν θα πάρουν ή όχι διαζύγιο οι γονείς δεν εξαρτάται τόσο από την ύπαρξη μέλους της οικογένειας με αναπηρία, αλλά από την συνοχή της οικογένειας γενικότερα. Όταν μιλάμε για τη συνοχή μιας οικογένειας, αναφερόμαστε στον συναισθηματικό δεσμό που έχουν αναπτύξει τα μέλη της. Ο βαθμός συνοχής, αλλά και προσαρμοστικότητας της οικογένειας θα είναι ο σημαντικός παράγοντας που θα βοηθήσει ή θα παρεμποδίσει την προσαρμογή της οικογένειας στη νέα κατάσταση. Η προσαρμοστικότητα αναφέρεται στην ικανότητα της οικογένειας να προβεί στις απαραίτητες αλλαγές όταν αντιμετωπίζει μια κρίση. Συνεπώς, όταν έρχεται ένα νέο μέλος στην οικογένεια με μια μορφή αναπηρίας, αν η οικογένεια έχει συνοχή και ασφαλείς συναισθηματικούς δεσμούς, τότε θα ενωθεί πιο πολύ, αντίθετα αν δεν διακατέχεται από προσαρμοστικότητα και οι γονείς δε νιώθουν πραγματικά κοντά, τότε θα οδηγηθούν πιο εύκολα στο διαζύγιο.

Κρητικού Μαρίνα
Ψυχολόγος Υγείας – Συστημική-Οικογενειακή Σύμβουλος
www.amea-care.gr