Οι γονείς και η πορεία του εφήβου προς την ανεξαρτησία

Καθώς το παιδί πορεύεται προς την εφηβεία και την ενηλικίωση αναζητά όλο και περισσότερη ελευθερία. Ο προσωπικός του χώρος και χρόνος γίνεται πιο σημαντικός τόσο εντός όσο και εκτός σπιτιού. Αρχίζει πλέον να διεκδικεί εξόδους χωρίς τους γονείς αλλά με παρέες συνομηλίκων. Από την πλευρά των γονέων μπορεί να υπάρχουν αμφιθυμικά συναισθήματα: χαρά και υπερηφάνεια που το παιδί τους μεγαλώνει αλλά ταυτόχρονα φόβος και άγχος για τις δυσκολίες και τους κινδύνους που μπορεί να συναντήσει.

Πώς μπορούν λοιπόν οι γονείς να αντιμετωπίσουν την ανησυχία τους και παράλληλα να προστατεύσουν τον έφηβο;

Καταρχήν, είναι χρήσιμο να προσδιορίσουν ποια είναι τα ενδεχόμενα τα οποία τους φοβίζουν και συνδέονται με την έξοδο του παιδιού. Στη συνέχεια, να αξιολογήσουν τους φόβους ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, τον χαρακτήρα του, τις ώρες και τα μέρη στα οποία κυκλοφορεί. Η διαδικασία αυτή θα είναι ανακουφιστική, σε κάποιο βαθμό, για τους γονείς γιατί θα έχουν συνειδητοποιήσει τι τους αγχώνει. Επιπλέον, θα μπορέσουν να βοηθήσουν το παιδί τους να προετοιμαστεί και συνεπώς να προστατευτεί από πιθανούς κινδύνους.

Αντί για μια λίστα με όλα όσα πρέπει να προσέχει ο έφηβος, θα ήταν πιο γόνιμη μια συζήτηση για το πώς μπορεί να διαχειριστεί δύσκολες καταστάσεις που ίσως προκύψουν. Για παράδειγμα, η ερώτηση «Τι θα έκανες αν ανακάλυπτες ότι κάποιος σου έκλεψε το κινητό σου;» θα τον βοηθούσε να σκεφτεί πώς να αναπτύξει πρωτοβουλία και να φροντίσει τον εαυτό του στην περίπτωση αυτή. Ακόμα κι αν η απάντησή του είναι ανεπαρκής, είναι μια καλή αφορμή για να μάθει τρόπους με τους οποίους μπορεί να προστατεύσει τον εαυτό του. Επίσης, είναι σημαντικό να είναι σαφές και ξεκάθαρο στον έφηβο ότι μπορεί να υπολογίζει πάντα στη βοήθεια των γονέων του, ιδιαίτερα όταν έχει κάνει μια λανθασμένη επιλογή ή νιώθει ότι έχει «μπλέξει».

Οι γονείς είναι εκείνοι που θα επιβάλλουν τα όρια όμως ταυτόχρονα πρέπει να εξηγούν στον έφηβο πως ο ίδιος με τη στάση του επηρεάζει και συνδιαμορφώνει τα όρια αυτά. Δηλαδή, αν ο έφηβος φέρεται με υπευθυνότητα, καλλιεργεί μια σχέση εμπιστοσύνης με τους γονείς του. Έτσι, κερδίζει μεγαλύτερη ελευθερία ακριβώς επειδή δείχνει ότι μπορεί να τη διαχειριστεί. Μπορεί να κάνει συμφωνίες με τους γονείς του π.χ. για την ώρα επιστροφής από τη βόλτα η οποία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως την ηλικία του και την περιοχή στην οποία ζει.

Συχνά ο έφηβος ζητά περισσότερη ελευθερία, φέρνοντας ως παράδειγμα κάποιον φίλο του ο οποίος επιστρέφει αργότερα στο σπίτι. Στο σημείο αυτό, είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουν οι γονείς στον έφηβο τους λόγους για τους οποίους έχουν συμφωνήσει τη συγκεκριμένη ώρα επιστροφής. Μπορούν να του τονίσουν ότι τον εμπιστεύονται και πως σταδιακά θα γίνεται περισσότερο αυτόνομος. Εξάλλου, μια παρέα στην οποία υπάρχει ευελιξία, διευκολύνει όλα τα μέλη της (π.χ. μπορεί ο έφηβος να βρεθεί νωρίτερα με τους φίλους του για να περάσουν χρόνο μαζί ακόμα κι αν διαφοροποιείται η ώρα επιστροφής του καθενός).

Πολλοί γονείς ίσως να νιώθουν αγωνία στη σκέψη ότι εμπιστεύονται το παιδί τους αλλά όχι τους άλλους. Πράγματι, δε μπορεί κανείς να ελέγξει τις προθέσεις ή τη συμπεριφορά όσων αλληλεπιδρούν με τον έφηβο σε μια έξοδό του. Μπορεί όμως να τον προετοιμάσει όσο το δυνατόν καλύτερα ώστε να διαχειρίζεται οποιαδήποτε κατάσταση. Και βέβαια να τον εκπαιδεύσει από νωρίς ώστε να αρνείται ευγενικά αλλά αποφασιστικά οτιδήποτε θα μπορούσε να τον θέσει σε κίνδυνο. Η εμπιστοσύνη του γονέα είναι εκείνη που θα ενισχύσει την αυτοπεποίθηση του εφήβου και θα τον βοηθήσει να νιώσει ικανός να αντιμετωπίσει ενδεχόμενες δύσκολες καταστάσεις.

Όπως γίνεται κατανοητό, η «παρακολούθηση» του εφήβου όταν είναι έξω (π.χ. μέσω εφαρμογής σε κινητό τηλέφωνο) ώστε να γνωρίζει ο γονέας πού βρίσκεται δε συμβάλλει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Εξάλλου, ακόμα κι αν φαίνεται το μέρος όπου βρίσκεται ο έφηβος, το τι κάνει εκεί αποτελεί δική του ευθύνη και επιλογή.

Η πορεία του εφήβου προς την ανεξαρτησία είναι μια διαδικασία η οποία επηρεάζει ολόκληρη την οικογένεια. Όσο περισσότερο εκείνος νιώθει ότι μπορεί (και θέλει) να επικοινωνήσει με τους γονείς του σε όλες τις συνθήκες και υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη, τόσο η μεταβατική αυτή περίοδος θα γίνεται πιο εύκολη για όλους.

Γράφει στο efiveia.gr
Κωνσταντίνα Καστελιώτη
Ψυχολόγος, MSc Εγκληματολογίας