Διαταραχές διατροφής
Τι είναι η ψυχογενής ανορεξία
Η ψυχογενής ανορεξία είναι διαταραχή της διατροφής που παρουσιάζεται κυρίως σε κορίτσια της εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας. Οι έφηβες αρνούνται να διατηρήσουν το βάρος τους στο ελάχιστο φυσιολογικό όριο σύμφωνα με την ηλικία τους και το ύψος τους. Έχουν μια «ψευδή εικόνα» για το σώμα τους και τη γενικότερη εμφάνισή τους, ακόμη και αν είναι λιποβαρείς, θεωρούν ότι είναι παχιές. Διακατέχονται από έντονο άγχος μήπως παχύνουν. Φαντάζονται ότι μερικά γραμμάρια παραπάνω βάρους ισοδυναμούν με «παραμόρφωση» για τις ίδιες. Αρνούνται, λοιπόν, να φάνε, ενώ πεινάνε πολύ. Ελέγχουν πλήρως την τροφή που προσλαμβάνουν και καταφεύγουν συχνά σε έντονη άσκηση ή και λήψη καθαρτικών ή διουρητικών προκειμένου να χάσουν βάρος πιο γρήγορα.
Η έφηβη αρχίζει να κλείνεται στον εαυτό της, να γίνεται ευερέθιστη και να αδυνατίζει εμφανώς. Δεν τρώει πια, δεν κάθεται σε μια μεριά, συνεχώς επιδιώκει να αθλείται, έχει εμμονή με τα κιλά της. Πολύ σύντομα σταματά και η περίοδός της. Σε μερικές βδομάδες χάνει περισσότερο από 15- 20% του αρχικού της βάρους.
Επίσης, παρουσιάζει άγχος, ανασφάλεια, τελειομανία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ίσως κατάθλιψη ή άλλες ψυχαναγκαστικές διαταραχές κ.λ.π. Έχει έλλειψη ενδιαφέροντος για οτιδήποτε αφορά τη σεξουαλικότητα. Επιπλέον, υπερτιμά την πνευματικότητα και αποσυνδέει τον εαυτό της από τα υλικά αγαθά. Εκτός από την διαταραγμένη στάση της προς την τροφή, μπορεί να παρουσιάζει και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές που περιλαμβάνουν αυτοτραυματισμούς, απόπειρες αυτοκτονίας και χρήση ναρκωτικών. Αυτές οι αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές έχουν «χτιστεί» σαν αυτοτιμωρία επειδή δεν κατορθώνει να φτάσει τα δεδομένα της ύψιστης τελειομανίας της, ή σαν απόπειρες να διαφύγει από τις συγκρούσεις που συνδέονται με την αυτοεκτίμηση και την προσωπικότητα της.
Όλη αυτή η κατάσταση είναι πολύ επιβαρυντική για την υγεία της έφηβης. Το δέρμα της γίνεται ξερό, χάνει τη λάμψη του, τα νύχια σπάνε, αδυνατίζουν τα μαλλιά, καταστρέφονται τα δόντια, είναι υπερβολικά ωχρή, παρουσιάζει υπόταση, υποθερμία, βραδυκαρδία, αμηνόρροια κ.λ.π.
Περίπου 1-2 στα 100 κορίτσια μπορεί να αναπτύξουν αυτή τη διαταραχή. Η ανορεξία επέρχεται ή στην αρχή της εφηβείας ή περίπου στα 18-20 χρόνια. Σπάνια παρουσιάζεται πριν τα 10 χρόνια και μετά την ηλικία των 30. Στο 85% των περιπτώσεων παρουσιάζεται μεταξύ 13-20 ετών και το μεγαλύτερο μέρος στα 17-18 χρόνια.
Η εξέλιξη της ψυχογενούς ανορεξίας ποικίλλει, σε γενικές γραμμές όμως η ανταπόκριση στη θεραπεία είναι καλή και πολλά κορίτσια αποκτούν στο εξής απόλυτα φυσιολογική ζωή. Κάποια κορίτσια από αυτά κατά καιρούς ξαναπερνούν περιόδους ανορεξίας και βουλιμίας, παρουσιάζουν έλλειψη συναισθηματικής και σεξουαλικής ζωής και επιμένουν να ασχολούνται με τη διατροφή, αλλά σε ηπιότερο βαθμό. Υπάρχουν όμως και κορίτσια που παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο θνησιμότητας και δεν ανταποκρίνονται στην θεραπεία εξαρχής (μεταξύ 5-10% των περιπτώσεων).
Η ψυχογενής βουλιμία
Η βουλιμία ξεκινά συχνά πολύ πιο αργά απ’ ότι η ανορεξία, περίπου στο τέλος της εφηβείας, δηλαδή στα 18 -21 χρόνια. Εκτιμάται ότι είναι δύο με τρεις φορές πιο συχνή απ’ ότι η ψυχογενής ανορεξία. Πρέπει να τονιστεί όμως ότι κατά τη διάρκεια της προεφηβείας και της εφηβείας βουλιμικά επεισόδια παρουσιάζουν 4 στους 100 εφήβους (κυρίως κορίτσια) χωρίς ωστόσο κάποιες φορές να πληρούν όλα τα κριτήρια της διαταραχής.
Η βουλιμία εκδηλώνεται με κρίσεις. Συνοδεύεται με ένα αίσθημα αγωνίας και μια επιτακτική ανάγκη το άτομο να καταβροχθίσει τροφές. Χαρακτηρίζεται από απότομα επεισόδια τάχιστης κατανάλωσης υπερβολικής ποσότητας τροφής. Η τροφή καταπίνεται αμάσητη χωρίς διακρίσεις και κρυφά.
Η έφηβη που παρουσιάζει βουλιμική συμπεριφορά δεν έχει κανέναν αυτοέλεγχο στο τι τρώει, πόσο τρώει και πόση ώρα τρώει. Σε μια μόνο κρίση βουλιμίας μπορεί να καταναλώσει περισσότερες από 10.000 θερμίδες σε τροφές που δεν ταιριάζουν μεταξύ τους. Μετά νιώθει ενοχή και αίσθημα ντροπής για αυτό που έκανε. Απεχθάνεται τον εαυτό της και κάθε είδους τροφή. Περίπου στις μισές περιπτώσεις η έφηβη προκαλεί εμετό για να μην παχύνει. Κάνει χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή κάνει επίτηδες κλύσμα για να απαλλάσσεται από τα κιλά.
Τι πρέπει να γνωρίζετε
Τα περισσότερα βουλιμικά κορίτσια ή αγόρια διατηρούν το φυσιολογικό βάρος τους ή παρουσιάζουν αυξομοιώσεις. Διακατέχονται από ένα νοσηρό φόβο μήπως παχύνουν και στις μισές περιπτώσεις παρουσιάζουν παράλληλα και συμπτώματα κατάθλιψης. Σχετικά με τα συμπτώματα, θεωρείται ότι οι βουλιμικές κρίσεις εκδηλώνονται τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα και πάνω από τρεις μήνες.
- Η έφηβη προσπαθεί να τρώει μόνη της για να μην τη βλέπει κανείς
- Όταν τη ρωτάνε πόσο έφαγε, αποφεύγει να απαντήσει και γενικά δεν παραδέχεται εύκολα ότι τρώει πολύ
- Δεν της αρέσει γενικά το σώμα της
- Εκτιμά την προσωπικότητά της με βάση τη μορφή του σώματός της και τα κιλά της
- Παρουσιάζει κατά καιρούς επεισόδια ψυχογενούς ανορεξίας
- Συνήθως έχει έμμονη ιδέα με το φαγητό και αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής της
- Μπορεί να δείχνει ανασφάλεια και άγχος. Αρχίζει να αποτραβιέται από τις παρέες της και δε συμπεριφέρεται άνετα στις κοινωνικές οικογενειακές συναναστροφές ή και στο σχολείο
- Στο ιστορικό τους βρίσκουμε διαταραχές διατροφής στη μικρή ηλικία, ανορεξία, υπερφαγία κ.λ.π. Φαίνεται ότι η βουλιμία είναι μια συμπεριφορά τιμωρίας. Όταν εγκατασταθεί μπορεί να διαρκέσει 4-5 χρόνια και σε κάποιες περιπτώσεις πολύ περισσότερο
- Όλη αυτή η κατάσταση επιδρά στην υγεία της έφηβης, η οποία παρουσιάζει ανωμαλίες στην περίοδο, έχει πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, ναυτία, οιδήματα (πρήξιμο) στα χέρια και τα πόδια της
Καππάτου Αλεξάνδρα
Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος
Συγγραφέας
www.akappatou.gr
