Η μετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό

Η μετάβαση των νηπίων από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο θεωρείται μια από τις κρισιμότερες περιόδους της παιδικής ηλικίας. Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί ιδιαίτερα έντονες αλλαγές τόσο στην προσωπικότητα του παιδιού, όσο και στο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον, εκθέτοντάς το σε μια μεγάλη ποικιλία απαιτήσεων (γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών), στις οποίες καλείται να απαντήσει βάσει καθορισμένων προδιαγραφών. Οι αλλαγές αυτές έχουν επιπτώσεις στην περαιτέρω ακαδημαϊκή εξέλιξη του παιδιού, την κοινωνικοποίησή του, αλλά και στη διαμόρφωση βαθύτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς του.

Αλλαγές για το παιδί

Στο σωματικό και κινητικό τομέα παρατηρούμε τη σταθεροποίηση των βιοσωματικών αλλαγών και των ψυχοκινητικών δεξιοτήτων.
Στο νοητικό τομέα το παιδί αρχίζει να αφήνει πίσω του τον εγωκεντρισμό παρουσιάζοντας για πρώτη φορά συνεπή και σταθερή λογική κατανοώντας περισσότερα λογικά σχήματα, έννοιες αριθμών και τα χαρακτηριστικά του φυσικού κόσμου όπως η ποσότητα, το βάρος, ο όγκος.
Στον τομέα της συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης, ενώ μέχρι τώρα τα ενδιαφέροντα του παιδιού είχαν επίκεντρο τον εαυτό του, τώρα στρέφονται και προς τους συνομηλίκους του. Το παιδί σε αυτή την ηλικία κατανοεί και επιδιώκει την έννοια του «μαζί» και επιθυμεί να γίνει αποδεκτό από την ομάδα.

Τι είναι η σχολική ετοιμότητα;

Η σχολική ετοιμότητα περιλαμβάνει την αναγκαία «συνολική ωριμότητα» ενός παιδιού στη χρονική στιγμή της εισόδου του στο σχολείο. Η κοινωνική ετοιμότητα έχει μεγάλη σημασία, αν και είναι δύσκολο να τη συλλάβουμε, γιατί σε κάθε παιδί εμφανίζεται με ιδιαίτερα ατομικά χαρακτηριστικά.

Μπορούμε να πούμε ότι τα παιδιά έχουν την αναγκαία κοινωνική ετοιμότητα όταν:

είναι ικανά να ασχολούνται με ένα πράγμα για κάποιο μακρύτερο χρονικό διάστημα
μπορούν να εντάσσονται σε μιαν ομάδα και να βρίσκουν σ’ αυτήν την επιβεβαίωσή τους
μπορούν να κάθονται φρόνιμα, να ακούν προσεχτικά, να παίζουν
μπορούν να εκφράζονται κατανοητά, να δίνουν γλωσσική έκφραση στις παραστάσεις, τις ιδέες και τις επιθυμίες τους
οι λεπτές κινήσεις του χεριού τους, κατά τη χρησιμοποίηση εργαλείων γραφής, είναι αρκετά εμφανείς και χαρακτηριστικές

Η πνευματική σχολική ετοιμότητα είναι άλλος ένας τομέας που έχει σημασία για την έναρξη της σχολικής ζωής. Είναι σημαντικό να ερευνήσουμε το βαθμό της πνευματικής ανάπτυξης του παιδιού και να βεβαιωθούμε ότι κατέχει της πνευματικές προϋποθέσεις για την πρώτη τάξη του Δημοτικού Σχολείου.

Οι βασικότερες προϋποθέσεις για τη φοίτηση στο σχολείο είναι αυτές που αφορούν:

τη λογική σκέψη
τη μνήμη
τη συγκέντρωση
τον πλούτο ιδεών
την αντίληψη περιεχομένου, μεγεθών, μορφών και ποσοτήτων
την ικανότητα στο σχέδιο
την πρακτική επιδεξιότητα

Λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν ένα παιδί στη σχολική αποτυχία

Παιδιά με συναισθηματικές δυσκολίες μπορούν να παρουσιάσουν άγχος αποχωρισμού από τους γονείς τους, σχολική άρνηση, φοβία, αργούς ρυθμούς μάθησης και κοινωνικές δυσκολίες.
Όταν οι προσδοκίες των γονιών είναι μεγάλες, λόγω των υψηλών απαιτήσεων της κοινωνίας που ζούμε, μπορεί να αποτελέσουν στο παιδί έναν επιπλέον αγχωτικό παράγοντα στις σχολικές του επιδόσεις.
Την τελευταία δεκαετία ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες και βρίσκονται αντιμέτωπα με τη σχολική αποτυχία, η οποία βιώνεται τις πιο πολλές φορές με ιδιαίτερη απογοήτευση από τους γονείς. Το ίδιο το παιδί έχει άσχημη εικόνα για τον εαυτό του και κατακλύζεται από συναισθήματα μεγάλης απογοήτευσης αυτοϋποτίμησης και απαξίωσης του εαυτού του. Μαθησιακές δυσκολίες όμως παρουσιάζονται ακόμη και όταν τα ερεθίσματα από το περιβάλλον είναι ικανοποιητικά. Σε αυτή την περίπτωση αποτελούν εξατομικευμένη δυσκολία του παιδιού και επιβεβαιώνουν την ύπαρξη βαθύτερων ψυχολογικών προβλημάτων που αναστέλλουν την ικανότητα για μάθηση.
Η δυσλεξία αποτελεί τη βασικότερη από τις μαθησιακές δυσκολίες και πρόκειται για δυσχέρεια που εκδηλώνεται στην ανάγνωση, τη γραφή και την ορθογραφία και ταλαιπωρεί έναν σημαντικό αριθμό μαθητών με πλειοψηφία των αγοριών έναντι των κοριτσιών σε αναλογία 3 προς 1. Και στις δυο περιπτώσεις μόνο η έγκαιρη διάγνωση από ειδικούς μπορεί να βοηθήσει τη βελτίωση του προβλήματος.
Στατιστικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι τα παιδιά που καθυστέρησαν να μιλήσουν εμφανίζουν σε μεγάλο ποσοστό μαθησιακές διαταραχές κατά τη σχολική φοίτηση.

Βασικά στοιχεία που καθορίζουν την ομαλή μετάβαση των νηπίων στο δημοτικό

Η εμπλοκή των γονέων στη διαδικασία της μετάβασης.
Η ανάπτυξη θετικών, αμοιβαίων σχέσεων επικοινωνίας μεταξύ παιδιών, εκπαιδευτικών και γονέων.
Το παιδί θα πρέπει από νωρίς να αναπτύξει μια αυτόνομη σχέση με το σχολείο, έτσι ώστε το διάβασμα να αποτελεί μια προσωπική του υπόθεση, οι γονείς είναι εκεί για το βοηθήσουν και να το στηρίξουν όταν οι συνθήκες του σχολείου αποδεικνύονται δύσκολες.
Τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες που ενθαρρύνουν, που συναισθηματικά στηρίζουν, που ενισχύουν τις προσπάθειες των παιδιών και αποδέχονται τις αποτυχίες τους, είναι συνήθως καλύτερα προετοιμασμένα να ανταποκριθούν σε ότι έχει να προσφέρει το σχολείο.
Τα παιδιά που προέρχονται από οικογένειες που αγαπούν τη συζήτηση, την ανταλλαγή ιδεών και το διάβασμα δε θα παρουσιάσουν ιδιαίτερες δυσκολίες στη γραφή και την ανάγνωση, γιατί ξεκινά να μαθαίνει από την αρχή της ζωής του και το εφοδιάζει με σημαντικά κίνητρα για την ανάπτυξη της λεκτικής επικοινωνίας και της φυσιολογικής νοημοσύνης.
Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει η εξοικείωση του παιδιού με τα παιχνίδια γνώσεων και τα βιβλία στην προσχολική ηλικία. Το παιδί γοητευμένο από τις ωραίες εικόνες του παραμυθιού γρήγορα θα ενδιαφερθεί να αποκωδικοποιήσει τα γραπτά σύμβολα που τις συνοδεύουν και να τους αποδώσει ένα νόημα.
Για την ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων και για την εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων μπορείτε να ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετέχει σε ομαδικές δραστηριότητες και να το διδάξετε πώς να περιμένει τη σειρά του και πώς να μοιράζεται τα πράγματά του.
Παιδιά που οι γονείς τους αναθέτουν ευθύνες στο σπίτι και πρωτοβουλίες αποκτούν ανεξαρτησία, αυτοεκτίμηση και στη συνέχεια θα αποκτήσει αυτοπεποίθηση για να μπορεί να αντιμετωπίσει τυχόν άγχη και δυσκολίες.
Η ενίσχυση και επιβράβευση για τη σχολική του επίδοση είναι εξαιρετικά σημαντική, ακόμα και όταν δυσκολεύεται σε κάποιο μάθημα. Το παιδί καταφέρνει να υπερκαλύψει την απόσταση που το χωρίζει με την υπόλοιπη τάξη, αν νιώθει ότι οι δικοί του χρόνοι είναι σεβαστοί, ότι η δυσκολία δε σημαίνει αποτυχία.

Στο νέο αυτό ξεκίνημα είναι εξαιρετικά σημαντικό να σεβαστούμε τη διαφορετικότητά του, να ενισχύσουμε την αυτοπεποίθησή του και να το κάνουμε να πιστέψει ότι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει δε δείχνουν ανικανότητα.

Το κάθε παιδί μαθαίνει διαφορετικά, έχει διαφορετικές ικανότητες στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα (γλώσσα, μαθηματικά, μελέτη, καλλιτεχνικά), μαθαίνει με διαφορετικούς ρυθμούς (άλλο πιο γρήγορα, άλλο πιο αργά).

Η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών στο τέλος της χρονιάς ξέρει να διαβάζει, να γράφει και να κάνει απλές μαθηματικές πράξεις ακόμη κι αν αντιμετωπίζει κάποιες δυσκολίες.

Όμως, μόνο λίγα παιδιά με την ολοκλήρωση της χρονιάς θα έχουν πιστέψει στις δυνατότητές τους, θα νιώθουν ότι μπορούν να ξεπερνούν τις δυσκολίες τους, θα θεωρούν τη γνώση και το σχολείο μια θετική πρόκληση.

Βιβλιογραφία

Γεώργιος δ. Κιτσάρας – Εισαγωγή στην προσχολική παιδαγωγική
Παναγιωτοπούλου – Παπαβασιλείου Β. – Δυσκολίες στο νηπιαγωγείο
Παρασκευοπούλου Ι.Ν. – Ψυχογλωσσική ανάπτυξη, κοινωνική προσαρμογή και σχολική επίδοση των θετών παιδιών
Περιοδικό σχολείο και ζωή
Κακαβούλη Α. – Η μετάβαση των μαθητών από την πρωτοβάθμια στη μέση εκπαίδευση
Κρασανάκης Γ. – Ψυχολογία του παιδιού
Καλαντζή – Αζιζι Α. – Σχολική ωριμότητα και νηπιαγωγείο
Πυργιωτάκης Ι. – Κοινωνικοποίηση και εκπαιδευτικές ανισότητες