Βαρηκοΐα – Κώφωση

Τι είναι;

Η βαρηκοΐα είναι η μείωση της ακουστικής ικανότητας. Η βαρηκοΐα μπορεί να είναι συγγενής, δηλαδή να οφείλεται σε γενετικά αίτια που αναφέρονται πριν από τη γέννηση του παιδιού, ή επίκτητη, η οποία οφείλεται σε αίτια που αναφέρονται μετά τη γέννηση του παιδιού. Επιπλέον, η βαρηκοΐα μπορεί να είναι μονόπλευρη δηλαδή, η δυσλειτουργία εντοπίζεται στο ένα αυτί ή αμφοτερόπλευρη, δηλαδή η δυσλειτουργία εντοπίζεται στα δύο αυτιά. Ως προς το μέγεθος της ακουστικής απώλειας, υπάρχουν διάφορες ταξινομήσεις. Γενικά, η βαρηκοΐα διακρίνεται σε ελαφρά, μέτριου βαθμού, μεγάλου βαθμού και ολική κώφωση. Ως προς το είδος, η βαρηκοΐα διακρίνεται στη νευροαισθητήρια βαρηκοΐα και τη βαρηκοΐα αγωγιμότητας.

Πού οφείλεται;

Οι συγγενείς βαρηκοΐες διακρίνονται σε κληρονομικές, σε αυτές που οφείλονται σε εμβρυοπάθειες (παθήσεις της μητέρας όπως ο διαβήτης, η νεφρίτιδα, η τοξοπλάσμωση, η πολιομυελίτιδα, η σύφιλη και οι ιώσεις – κυριότερη εκ των οποίων είναι η ερυθρά – καθώς, επίσης, η λήψη φαρμάκων και η έκθεση της μητέρας σε ακτινοβολία) και σε περιγεννητικές, δηλαδή κακώσεις του κρανίου κατά τον τοκετό. Οι επίκτητες βαρηκοΐες προκαλούνται από διάφορες παθήσεις όπως η παρωτίτιδα, η εγκεφαλίτιδα κ.α., από λήψη φαρμάκων και από φλεγμονές του μέσου ωτός.

Τι αποτελέσματα έχει στο παιδί;

Τα παιδιά αναπτύσσουν το λόγο μέχρι τα 5 περίπου έτη. Προκειμένου, όμως να μάθουν τη γλώσσα, πρέπει να εκτίθενται σε γλωσσικό περιβάλλον, δηλαδή να ακούν την ομιλία των προσώπων του περιβάλλοντος τους, να την κατανοούν και να την αναπαράγουν. Ένα παιδί που δεν ακούει την ομιλία δε μπορεί να αναπτύξει λόγο. Χρειάζεται ιατρική παρέμβαση για να αποκατασταθεί κατά το μέγιστο δυνατό η ακουστική του ικανότητα και ειδική εκπαίδευση από λογοθεραπευτή για να αναπτύξει το λόγο, εφόσον δε μπορεί να αναπτυχθεί αυθόρμητα. Συγκεκριμένα: τα βαρήκοα παιδιά κάνουν αρθρωτικά λάθη κατά την ομιλία, αποκτούν λεξιλόγιο με πιο αργό ρυθμό από τα ακούοντα παιδιά, δυσκολεύονται να κατανοήσουν αφηρημένες έννοιες, λέξεις με πολλαπλά νοήματα και μεγάλες προτάσεις με πολύπλοκη συντακτική δομή. Επιπλέον, οι βαρήκοοι δυσκολεύονται να ελέγξουν τον τόνο και την ένταση της φωνής τους και από την ομιλία τους λείπει ο ρυθμός και η μελωδικότητα.

Ένα άλλο ζήτημα που προκύπτει είναι η κοινωνικοποίηση του κωφού παιδιού. Ένα κωφό παιδί έχει τη δυνατότητα να ενταχτεί είτε στην κοινωνία των κωφών και να επικοινωνεί με τη νοηματική γλώσσα, είτε στην κοινωνία των ακουόντων και να επικοινωνεί με προφορικό λόγο. Αυτό εξαρτάται από την επιλογή του γονέα και από το πόσο έγκαιρα γίνεται η διάγνωση και η αποκατάσταση της βαρηκοΐας ώστε το παιδί να εκπαιδευτεί επαρκώς ώστε να αναπτύξει προφορικό λόγο.

Πώς μπορούμε να διαπιστώσουμε αν το παιδί είναι βαρήκοο;

Υπάρχουν κάποια σημάδια που μπορεί να υποψιάσουν τους γονείς ότι το παιδί τους δεν ακούει. Αυτά είναι οι αντιδράσεις του παιδιού στους ήχους. Τους πρώτους μήνες το παιδί κλείνει απότομα τα βλέφαρα και μεταβάλλει την έκφραση του προσώπου στην ακρόαση ενός ήχου. Από τους έξι μήνες και μετά, στρέφει εκούσια το κεφάλι προς την πηγή του ήχου. Βέβαια, ένα βαρήκοο βρέφος μπορεί να έχει αυτές τις αντιδράσεις σε πολύ δυνατούς ήχους, επομένως οι γονείς μπορούν να εξετάσουν αν το παιδί αντιδρά σε πιο χαμηλούς σε ένταση ήχους. Φυσιολογικά, ένα ακούον βρέφος πρέπει να αντιδρά όταν φωνάζουν το όνομά του, να αποσπάται από το παιχνίδι του από θορύβους και να βρίσκει ενδιαφέρον σε παιχνίδια που κάνουν θόρυβο. Επιπλέον, αν από το πρώτο έτος (όπου ξεκινά η γλωσσική ανάπτυξη) το παιδί δεν αναπτύσσει προφορικό λόγο, το πρώτο που πρέπει να εξεταστεί είναι η ακουστική του ικανότητα. Η μονόπλευρη βαρηκοΐα συνήθως ανακαλύπτεται τυχαία, αφού το ένα αυτί λειτουργεί φυσιολογικά και το παιδί δε δείχνει να μην ακούει.

Υπάρχουν μέθοδοι εξέτασης της ακουστικής ικανότητας που δεν απαιτούν τη συνεργασία του εξεταζόμενου και, επομένως, μπορούν να εφαρμοστούν και σε νεογνά. Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να κάνουν έναν προληπτικό έλεγχο στο παιδί τους από τη γέννησή του. Δε χρειάζεται το παιδί να ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου για να γίνει αυτή η εξέταση. Είναι καλό να γίνεται σε όλα τα παιδιά που γεννιούνται. Όσο νωρίτερα διαγνωστεί η βαρηκοΐα, τόσο νωρίτερα μπορεί να ξεκινήσει η ιατρική και λογοθεραπευτική παρέμβαση.

Ιατρική παρέμβαση: Πότε πρέπει να ξεκινήσει;

Η ιατρική παρέμβαση συνίσταται στην κατά το μέγιστο δυνατό αποκατάσταση της ακουστικής ικανότητας. Το είδος της παρέμβασης θα καθοριστεί από το είδος και το μέγεθος της βαρηκοΐας. Υπάρχουν δύο είδη βαρηκοΐας: η βαρηκοΐα αγωγιμότητας και η νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Στην πρώτη, η βλάβη εντοπίζεται στο σύστημα αγωγής του ήχου, δηλαδή στις δομές που μεταδίδουν τον ήχο στον κοχλία του αυτιού. Συνήθως, η ακουστική απώλεια προκύπτει από ωτίτιδες, τραύματα στο αυτί, συσσώρευση κυψελίδας («κερί») κ.α., και είναι, τις περισσότερες φορές, αναστρέψιμη με χειρουργικές επεμβάσεις, φαρμακευτική αγωγή, καθαρισμό του αυτιού κ.τ.λ. Στη δεύτερη, η βλάβη βρίσκεται στο σύστημα αντίληψης του ήχου, δηλαδή στον κοχλία ή στο ακουστικό νεύρο. Δύο είναι οι βασικές μέθοδοι αποκατάστασης της ακουστικής ικανότητας: η τοποθέτηση ακουστικού βαρηκοΐας και η τοποθέτηση κοχλιακού εμφυτεύματος.

Τι είναι το ακουστικό βαρηκοΐας;

Το ακουστικό βαρηκοΐας είναι μία μικροσυσκευή που βελτιώνει την ακουστική ικανότητα, ενισχύοντας την ένταση του ήχου που φτάνει στο αυτί. Υπάρχουν διάφορα είδη ακουστικών βαρηκοΐας. Είναι καλό να εφαρμόζονται όταν υπάρχουν σημαντικά υπολείμματα ακοής.

Τι είναι το κοχλιακό εμφύτευμα;

Το κοχλιακό εμφύτευμα είναι μία ηλεκτρονική συσκευή που επαναφέρει την ικανότητα της ακοής όταν υπάρχει μεγάλου βαθμού αμφοτερόπλευρη νευροαισθητήρια βαρηκοΐα ή κώφωση, όπου η εφαρμογή ακουστικών βαρηκοΐας δε μπορεί να βοηθήσει. Το κοχλιακό εμφύτευμα αντικαθιστά το όργανο της ακοής και δίνει την αίσθηση της ακοής σε άτομα που δεν άκουσαν ποτέ. Τοποθετείται με χειρουργική επέμβαση από ΩΡΛ, έπειτα από αξιολόγηση του υποψήφιου παιδιού από ΩΡΛ, λογοθεραπευτή και ψυχολόγο. Αν τοποθετηθεί έγκαιρα (1,5-2 ετών), με σωστή εκπαίδευση, το κεντρικό νευρικό ακουστικό σύστημα θα εξελιχτεί ευνοϊκά ως προς τη διάκριση των ήχων και την ακουστική μνήμη και το παιδί θα αναπτύξει λόγο που θα διαφέρει ελάχιστα από την ομιλία ενός ακούοντος.

Λογοθεραπευτική παρέμβαση: Τι είναι; Πότε πρέπει να ξεκινήσει;

Η λογοθεραπεία έχει ως στόχο να βελτιώσει την ακουστική αντίληψη, την κατανόηση και παραγωγή του λόγου. Είναι βασικό να ξεκινά από τη μικρότερη δυνατή ηλικία. Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη διάγνωση, δηλαδή ένας προληπτικός έλεγχος της ακοής από τη γέννηση του παιδιού. Οι στόχοι της θεραπείας διαφοροποιούνται ανάλογα με το βαθμό της βαρηκοΐας και την ιατρική αποκατάσταση που έχει επιλεγεί για το παιδί (ακουστικό βαρηκοΐας ή κοχλιακό εμφύτευμα). Έτσι, στις ελαφριές περιπτώσεις, το παιδί θα χρειαστεί βοήθεια στην αντίληψη και άρθρωση μερικών μόνο, λιγότερο ηχηρών συμφώνων. Σε μέτριες βαρηκοΐες θα χρειαστεί εντατικότερη θεραπεία στην άρθρωση και στο λεξιλόγιο και στο να μάθει να χρησιμοποιεί τα μέρη του λόγου. Στις μεγάλες βαρηκοΐες και την κώφωση, ο λόγος δεν αποκτάται αυτόματα και χρειάζεται εντατική διδασκαλία. Επιπλέον, στόχος της λογοθεραπείας, πέρα από την κατανόηση και την παραγωγή του λόγου, είναι και η ακουστική εκπαίδευση, δηλαδή η εκπαίδευση στη διάκριση των προτάσεων, των λέξεων και των φθόγγων του προφορικού λόγου χωρίς το παιδί να χρειάζεται να κοιτά το συνομιλητή του και να διαβάζει τα χείλη του.

Καλφοπούλου Ιουλία
Λογοθεραπεύτρια