Το «παθολογικό» άγχος
Το άγχος μπορεί να είναι μια φυσιολογική αντίδραση στις καθημερινές πιέσεις. Μας βοηθά να τα βγάζουμε πέρα σε απαιτητικές ή δύσκολες καταστάσεις και να παραμένουμε συγκεντρωμένοι σε κάτι που είναι σημαντικό π.χ. στις εξετάσεις. Οι περισσότεροι νιώθουμε κάπου κάπου αγχωμένοι για κάποια πράγματα, αλλά αυτό διαρκεί για λίγο καιρό.
Όταν το άγχος μας γίνεται υπερβολικός, παράλογος φόβος για καθημερινές καταστάσεις, τότε καταλήγει να μας προκαλεί πολύ μεγάλη δυσκολία στο να λειτουργήσουμε και θεωρείται παθολογικό. Οι άνθρωποι που έχουν παθολογικό άγχος νιώθουν διαρκώς τρομερά φοβισμένοι και αβέβαιοι. Οι φόβοι και οι ανησυχίες τους τούς δυσκολεύουν πολύ στην καθημερινότητα και μειώνουν πολύ την ποιότητα της ζωής τους.
Όλοι σε κάθε ηλικία ανησυχούμε, κάπου κάπου για πράγματα όπως η υγεία, τα λεφτά, το σχολείο, οι φιλίες ή τα οικογενειακά προβλήματα. Οι άνθρωποι με παθολογικό ή γενικευμένο, όπως λέγεται, άγχος στεναχωριούνται υπερβολικά γι’ αυτά και για πολλά άλλα πράγματα, ακόμη κι αν υπάρχουν λίγοι λόγοι για να ανησυχούν. Μπορεί να έχουν άγχος να βγάλουν την κάθε μέρα. Συχνά σκέφτονται ότι τα πράγματα θα πηγαίνουν πάντα άσχημα. Κάποιες φορές η στενοχώρια εμποδίζει τους ανθρώπους με γενικευμένο άγχος να κάνουν τις καθημερινές τους ασχολίες.
Αυτή είναι μια λίστα με τα συνηθισμένα συμπτώματα που έχουν οι άνθρωποι με γενικευμένο άγχος:
- νιώθουν πολλή ανησυχία για καθημερινά πράγματα, για τουλάχιστον έξι μήνες, ακόμη κι αν υπάρχουν πολύ λίγοι ή και καθόλου λόγοι γι’ αυτό
- νιώθουν πολύ μεγάλη δυσκολία να ελέγξουν τις συνεχείς ανησυχίες τους
- γνωρίζουν ότι στεναχωριούνται περισσότερο από όσο πρέπει (αυτό μπορεί να μην ισχύει για τα παιδιά)
- δε μπορούν να χαλαρώσουν
- δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν
- ξαφνιάζονται εύκολα
- δυσκολεύονται να κοιμηθούν ή ξυπνούν τη νύχτα
- έχουν σωματικά συμπτώματα όπως: νιώθουν κουρασμένοι χωρίς λόγο, έχουν πονοκεφάλους, νιώθουν πόνους και ένταση στους μύες, δυσκολεύονται να καταπιούν, έχουν τρεμούλες ή τινάγματα, είναι ευερέθιστοι, ιδρώνουν πολύ, έχουν εξάψεις, νιώθουν ναυτία, νιώθουν το κεφάλι τους «ελαφρύ», αισθάνονται ότι δεν τους φτάνει ο αέρας που αναπνέουν, πηγαίνουν διαρκώς στην τουαλέτα.
Το γενικευμένο άγχος εξελίσσεται αργά και κάποιες φορές ξεκινά στην παιδική ηλικία ή στην εφηβεία. Τα συμπτώματά του καλυτερεύουν ή χειροτερεύουν από καιρό σε καιρό και, συνήθως, γίνονται εντονότερα σε περιόδους στρες.
Οι άνθρωποι με γενικευμένο άγχος μπορεί να επισκεφτούν πολλές φορές το γιατρό, πριν ανακαλύψουν ότι τα προβλήματά τους οφείλονται στο παθολογικό άγχος. Ζητούν ιατρική θεραπεία για σωματικά προβλήματα όπως ο πονοκέφαλοι ή η δυσκολία να κοιμηθούν, αλλά συχνά δεν παίρνουν αμέσως τη βοήθεια που χρειάζονται. Μπορεί να περάσει αρκετός χρόνος, μέχρι τελικά να διαπιστωθεί ότι ένα άτομο έχει παθολογικό άγχος, και όχι κάτι άλλο.
Γιατί οι άνθρωποι έχουν παθολογικό άγχος;
Κάποιες φορές το παθολογικό άγχος είναι κληρονομικό, ωστόσο κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα γιατί κάποιοι άνθρωποι το έχουν, ενώ κάποιοι άλλοι όχι. Φαίνεται ότι η γενετική προδιάθεση που έχει κάποιος, σε συνδυασμό με πιεστικές καταστάσεις και γεγονότα που πέρασε κατά τη διάρκεια της ζωής του και με στοιχεία της προσωπικότητάς του, ευθύνονται για την κατάσταση αυτή. Αν θα μπορούσαμε να το εξηγήσουμε με πολύ απλά λόγια, θα λέγαμε ότι (όπως συμβαίνει και για άλλες ψυχολογικές δυσκολίες) θεωρείται πώς όταν, για κάποιους λόγους, οι χημικές ουσίες του εγκεφάλου ενός ανθρώπου δε βρίσκονται σε ορισμένα επίπεδα, αυτό μπορεί να του προκαλέσει παθολογικό άγχος.
Υπάρχει βοήθεια για τους ανθρώπους με παθολογικό άγχος;
Ναι, υπάρχει. Το πρώτο βήμα είναι να μιλήσουν στο γιατρό για τα συμπτώματά τους. Μπορεί να χρειαστεί να γίνουν κάποιες εξετάσεις, για να αποκλειστεί ότι πίσω από αυτά βρίσκονται άλλες παθολογικές αιτίες. Αν ωστόσο ο ιατρικός έλεγχος δε δείξει κάτι τέτοιο, είναι σημαντικό να ζητήσουν βοήθεια από ψυχίατρο ενηλίκων (για άτομα από 18 ετών και πάνω) ή ψυχίατρο παιδιών-εφήβων (για όσους είναι κάτω των 18 ετών). Υπάρχουν πολύ αποτελεσματικές ψυχοθεραπείες που βοηθούν κάποιον να αναγνωρίζει και να διαχειρίζεται κατάλληλα το άγχος του. Οι θεραπείες αυτές μπορούν να προσαρμοστούν, ώστε να μπορούν να τις ακολουθήσουν παιδιά και έφηβοι. Για τις σοβαρότερες περιπτώσεις και αν το προτείνει ο ειδικός, τα σύγχρονα φάρμακα που εξισορροπούν τις χημικές ουσίες του εγκεφάλου προσφέρουν πολύ καλά αποτελέσματα, είναι κατάλληλα ακόμη και για παιδιά μικρής ηλικίας, χωρίς σημαντικές παρενέργειες και χωρίς τον κίνδυνο «εξάρτησης» από αυτά.
Σπυριδούλα Κώτση
Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων
Για την «ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ»
