Τηλεόραση και παιδί

Από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που ασκούν καθοριστική επίδραση στη σύγχρονη κοινωνία είναι η τηλεόραση. Με τη σύγχρονη μορφή και λειτουργία της αποτελεί για τα παιδιά έναν από τους κύριους διαμορφωτές της προσωπικότητάς τους, αφού ασκούν καταλυτικό ρόλο στη διαπαιδαγώγησή τους. Αρκετοί γονείς, προβληματίζονται σχετικά με τη χρήση της από τα παιδιά τους και πραγματικά οι πληροφορίες που δέχονται είναι πολλές φορές αντιφατικές, αφού υπάρχουν πολλοί υποστηρικτές της, αλλά και κάποιοι πολέμιοί της.

Τι τραβάει τα παιδιά στη μικρή οθόνη

Τα παιδιά έχουν την τάση να ταυτίζουν τη ζωή τους με ένα παιδικό ήρωα, γιατί πολλές φορές ο αγαπημένος τους ήρωας προδίδει τις προσδοκίες τους. Είναι και αυτά μικρά σε σχέση με τους μεγάλους και έχουν ανάγκη για αυτονομία και μέσα από τους ήρωες καταφέρνουν όσα δεν μπορούν να κάνουν εκείνα. Εκφράζουν και επεξεργάζονται τα άσχημα συναισθήματά τους μέσα από τις εμπειρίες των ηρώων τους.

Βλάπτει ή ωφελεί η τηλεόραση;

Είναι γεγονός ότι στις περισσότερες οικογένειες η τηλεόραση είναι αυτή που φέρνει σε πρώτη επαφή τα παιδιά με την τεχνολογία και με ένα κόσμο γεμάτο πληροφορίες που για μερικές ηλικίες είναι δύσκολη η επεξεργασία τους.

Οι παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στο αν θα βλάψει ή θα ωφελήσει το παιδί είναι:

Η ηλικία των παιδιών
Η ποιότητα του περιεχομένου (τηλεοπτικό πρόγραμμα, παιχνίδι κλπ.)
Ο χρόνος που παρακολουθεί τηλεοπτικά προγράμματα
Ο χρόνος που περνάει ο γονέας μαζί με το παιδί του για άλλες δραστηριότητες.

Η σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού στο άρθρο 17 αναγνωρίζει την σημασία των ΜΜΕ στην ενημέρωση, όμως προτρέπει τα συμβαλλόμενα κράτη να «ευνοούν την επεξεργασία κατάλληλων κατευθυντήριων αρχών που να προστατεύουν το παιδί από την ενημέρωση και το υλικό που βλάπτει την ευημερία του». Η σύμβαση αυτή έχει ψηφιστεί και στην Ελλάδα.

Οι θετικές επιπτώσεις της τηλεόρασης

Άμεση πληροφόρηση και γνώση
Αποκόμιση πολλών εμπειριών (με τη σωστή παρακολούθηση)
Απόκτηση γνώσεων, άγνωστες μέχρι τότε για αυτά
Διεγείρει τη φαντασία (όταν δεν οδηγείται στην υπερβολή)
Καλλιεργεί θετικά πρότυπα (με τη σωστή παρακολούθηση)
Διαδίδει τον αθλητισμό
Ευαισθητοποιεί σε θέματα υγείας
Εμπλουτίζει το λεξιλόγιο

Οι αρνητικές επιπτώσεις της τηλεόρασης

Στην αρχή η τηλεόραση φαντάζει ο ιδανικός τρόπος για να ηρεμήσουν τα παιδιά μας.
Όμως μέρα με την μέρα αυξάνονται οι ώρες που τα παιδιά μας θέλουν να δουν τηλεόραση και οι επιδράσεις είναι όλο και πιο έντονες.
Αν το παιδί παρακολουθεί τηλεόραση από πολύ κοντά, υπάρχει κίνδυνος για την υγεία των ματιών του από τη δόση ακτινοβολίας που εκπέμπει
Η εκδήλωση αντικοινωνικών συμπεριφορών με το να μην ασχολείται με άλλες ωφέλιμες δραστηριότητες. Το παιδί «χαζεύει» και αποξενώνεται και έχει σαν αποτέλεσμα τη χαμηλή σχολική επίδοση.
Επειδή βομβαρδίζονται με χιλιάδες διαφημίσεις εθίζονται σε ένα πρώιμο και ασύνετο καταναλωτισμό.
Συμβάλλει στην αύξηση των διαταραχών διατροφής, παχυσαρκίας, ψυχογενής ανορεξίας.
Πολλές από τις εκπομπές που προβάλλονται καλλιεργούν, αρνητικά πρότυπα με αποτέλεσμα να μιμούνται και να έχει άσχημα αποτελέσματα σε μεγαλύτερες ηλικίες όπως είναι: κάπνισμα, αλκοόλ, άλλες τοξικές ουσίες, πρόωρη σεξουαλική αφύπνιση, αύξηση της επιθετικής συμπεριφοράς, απευαισθητοποίηση στη βία.
Τα βίαια τηλεοπτικά προγράμματα ευθύνονται για προβλήματα ύπνου, δημιουργία εφιαλτών, φόβου και ανασφάλειας.
Η πολύωρη παραμονή μπροστά στην τηλεόραση δημιουργεί προβλήματα προσοχής και συγκέντρωσης, γιατί ο εγκέφαλος των παιδιών κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους συνεχίζει να αναπτύσσεται γρήγορα.
Η συνεχώς ανοικτή τηλεόραση σε ένα σπίτι, μπροστά στα μωρά, κάνει κακό στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και των γλωσσικών ικανοτήτων τους, επειδή μειώνει τον αριθμό των λέξεων που τα παιδιά ακούνε και λένε.

Από ποια ηλικία και πόσες ώρες πρέπει να βλέπει τηλεόραση το παιδί

Οι γονείς θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σε ότι αφορά τα παιδιά σας και το χρόνο που παρακολουθούν τηλεόραση κι αυτό ισχύει για όλες τις ηλικίες.

από 2 έως 3 χρονών

Θα ήταν καλύτερα να μην παρακολουθούν καθόλου τηλεόραση γιατί κατά τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής τους αναπτύσσεται γρήγορα ο εγκέφαλος και δημιουργούνται οι νευρικές συνάψεις που καθορίζουν τις πνευματικές δεξιότητες για όλη τη ζωή. Σ’ αυτή την ηλικία θέλουν να ανακαλύψουν τις αισθήσεις τους, να πιάσουν πράγματα, να τα βάλουν στο στόμα τους, να τα μυρίσουν ή να τα πετάξουν. Προτιμήστε να δείτε τηλεόραση αφότου το παιδί έχει πάει για ύπνο. Μην έχετε τηλεόραση ανοιχτή ειδικά τις βραδινές ώρες, γιατί οι εναλλαγές των ήχων το κάνουν ανήσυχο.

από 4 έως 6 χρονών

Στην ηλικία αυτή τα παιδιά έχουν τάση να παρουσιάζουν περισσότερους εφιάλτες κι αν είναι έντονοι πιθανόν να μη μπορεί να αποκοιμηθεί. Η ακριβής αιτία που προκαλεί τους εφιάλτες δεν είναι γνωστή. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως το περιεχόμενο ενός εφιάλτη έχει σχέση με προγράμματα που είδε το παιδί στην τηλεόραση. Το μπάνιο, ένα ήσυχο παιγνίδι ή το διάβασμα μιας ιστορίας προσφέρουν την απαραίτητη ηρεμία και ασφάλεια που χρειάζεται το παιδί πριν να πάει για ύπνο. Σ’ αυτή την ηλικία επίσης τα παιδιά αποκοιμούνται εύκολα. Το κυριότερο πρόβλημα είναι η ώρα που θα πάνε στο κρεβάτι για ύπνο. Πολύ συχνά ζητούν να κοιμηθούν αργότερα για να μπορούν να κοιτάζουν τηλεόραση.

7 έως 12 χρονών

Σ’ αυτή την ηλικία τα παιδιά θέλουν να βλέπουν τις ίδιες εκπομπές που βλέπουν οι φίλοι τους γιατί τους αρέσει να χρησιμοποιούν το περιεχόμενο των προγραμμάτων για συζητήσεις και παιχνίδι. Πολλές φορές αρνούνται να πάνε στο κρεβάτι γιατί θέλουν να κερδίσουν περισσότερο χρόνο μαζί με τους γονείς του ή ακόμη και τη προσοχή τους. Μερικές φορές οι γονείς λόγω της κούρασης που έχουν μετά από μια μέρα εργασίας, υποκύπτουν. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα παιδιά δεν κοιμούνται ικανοποιητικά και συνήθως αποκοιμούνται μπροστά από την τηλεόραση. Η στέρηση ύπνου στα παιδιά της ηλικίας αυτής τα κάνει να είναι αφηρημένα, ευερέθιστα και να μειώνει την ικανότητά τους να συγκεντρώνονται στο σχολείο. Το παιδί για να μπορέσει να μάθει και να αφομοιώσει τα νέα πράγματα που πρέπει καθημερινά, χρειάζεται ένα ύπνο επαρκή σε χρόνο και ποιότητα. Σ’ αυτήν την ηλικία επίσης δε μπορούν να ξεχωρίσουν τη πραγματικότητα από τη φαντασία. Τα παιδιά που βλέπουν περισσότερο τηλεόραση χάνουν συχνότερα την αίσθηση της πραγματικότητας σε σχέση με άλλα παιδιά που έχουν μάθει να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους περισσότερο μέσω του παιχνιδιού.

Συμβουλές προς τους γονείς

Οι περισσότεροι από εμάς, έχουμε απορροφηθεί από τις ταχύτητες της εποχής μας και την αύξηση των αναγκών, ξεχνώντας μερικές φορές τα παιδιά μας μπροστά στην τηλεόραση. Ας μην είμαστε όμως αρνητικοί. ΝΑΙ στην τηλεόραση, αλλά με μέτρο.

Τοποθετήστε την τηλεόραση στο σαλόνι και όχι στο παιδικό δωμάτιο, γιατί έτσι ελέγχετε καλύτερα την ποιότητα και τη ποσότητα των προγραμμάτων, αλλά και την απόσταση της οθόνης από τα μάτια των παιδιών.
Φτιάξτε οικογενειακό πρόγραμμα τηλεόρασης σε εβδομαδιαία βάση, λαμβάνοντας υπόψη το φόρτο εργασίας των παιδιών σας.
Οι γονείς πρέπει να δίνουν οι ίδιοι στα παιδιά τους το παράδειγμα της σωστής τηλεθέασης. Θα πρέπει να τους καλλιεργήσουν την ιδέα ότι βλέπουμε τηλεόραση για να ψυχαγωγηθούμε ή να ενημερωθούμε και επομένως κάνουμε επιλογές και δεν την ανοίγουμε απλώς για να χαζέψουμε κάτι αδιάφορο.
Είναι αυτονόητο ότι οι γονείς πρέπει να βλέπουν με τα παιδιά τους ενημερωτικές εκπομπές και προγράμματα τα οποία προβάλλουν θετικές μορφές συμπεριφοράς και έτσι η παθητική τηλεόραση μετατρέπεται σε μια οικογενειακή δραστηριότητα.
Μάθετε να απαγορεύετε και να κλείνετε την τηλεόραση, όταν το παιδί σας έχει κάτι καλύτερο να κάνει, όπως το να παίξει με τους φίλους του ή με το αδελφάκι του.
Θυμηθείτε ότι ακόμη και πολλές παιδικές εκπομπές περιέχουν βία. Συζητήστε με το παιδί σας για αυτές τις σκηνές και μην του το απαγορεύσετε χωρίς καμιά εξήγηση. Να ξέρετε όμως πως το παιδί «τυπώνει» την αντίδρασή σας και θα αποκτήσει και αυτό ανάλογη κρίση.
Βοηθήστε να απομυθοποιήσουν τους τηλεοπτικούς ήρωες. Εξηγήστε του ότι οι τηλεοπτικοί ήρωες της τηλεόρασης δεν παθαίνουν τίποτα και ότι αυτό που βλέπουν δεν είναι πραγματικό.
Αν το παιδί έχει μάθει από μικρότερη ηλικία να ασχολείται και με άλλα πράγματα εκτός από την τηλεόραση, τότε είναι ποιο εύκολο να του αποσπάσετε την προσοχή. Όσο περισσότερες επιλογές έχει στο σπίτι, τόσο πιο εύκολα θα αγνοήσει την τηλεόραση. Όπως βαριέται να κάθεται πολύ ώρα μπροστά από ένα παιχνίδι ή ένα βιβλίο, έτσι θα βαριέται το να κάθεται πολύ ώρα να βλέπει καρτούν.
Μην είστε παθητικοί μπροστά στην τηλεόραση, ασκήστε κριτική και συζητήστε με τα παιδιά σας, για ότι παρακολουθείτε από τη μικρή οθόνη, ακόμα και για τις διαφημίσεις.
Οι γονείς μπορούν να κοιτάζουν τις ειδήσεις μαζί με τα παιδιά τους. Μπορούν να συζητούν και ν’ αναλύουν αυτά που βλέπουν ή ακούν μαζί τους. Η ωριμότητα του παιδιού, το αναπτυξιακό του επίπεδο, οι εμπειρίες του και οι ευαισθησίες του πρέπει ν’ αποτελούν τα κριτήρια και τον οδηγό για το πόσες και τι είδους ειδήσεις πρέπει να παρακολουθεί το παιδί.
Οι γονείς πρέπει να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν την τηλεόραση ως επιβράβευση ή τιμωρία, διότι αυτό την κάνει ακόμη πιο ελκυστική στα μάτια των παιδιών.
Η τηλεόραση πρέπει να είναι κλειστή κατά τη διάρκεια των φαγητών ή τις ώρες που μελετούν τα παιδιά
Όσο αυξημένες και να είναι οι υποχρεώσεις σας, μην ξεχνάτε το παιδί μπροστά στη μικρή οθόνη.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η τηλεόραση που είναι αναπόσπαστο και αναγκαίο μέρος της ζωής μας μπορεί να έχει σημαντικές αρνητικές επιδράσεις στα παιδιά. Όμως μπορεί να γίνει με τη δική μας συμβολή και καθοδήγηση, φτάνει να δώσουμε χρόνο στα παιδιά, ένα πολύτιμο εργαλείο για την περαιτέρω μόρφωση τους και κατανόηση της κοινωνίας και να μπορούν ν’ αντιμετωπίσουν καλύτερα τα πολλά και πολύπλοκα προβλήματα που πρόκειται να συναντήσουν τα παιδιά στη ζωή τους.