Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια της ψυχικής νόσου

Η ύπαρξη ενός ή δύο από τα προβλήματα που αναφέρονται παρακάτω δεν αποτελούν απαραίτητα αιτία για έντονη ανησυχία και είναι πιθανό να δείχνουν ότι χρειάζονται να βρεθούν πρακτικές λύσεις και να γίνουν κάποιες αλλαγές στο σπίτι ή στο σχολείο. Ωστόσο, ο συνδυασμός περισσότερων συμπτωμάτων είναι αυτό που σηματοδοτεί ότι η παρέμβαση από επαγγελματία ψυχικής υγείας είναι απαραίτητη.

Το παιδί /ο έφηβος:

Μοιάζει να κατακλύζεται και να μπερδεύεται από τα συναισθήματά του/της, με τα οποία δείχνει ότι δε μπορεί να τα βγάλει πέρα
Κλαίει πολύ
Ζητά, ανοιχτά ή έμμεσα, βοήθεια πολύ συχνά
Δείχνει διαρκώς απασχολημένο, στενοχωρημένο, αγχωμένο και σε ένταση
Έχει φοβίες που είναι παράλογες, μη αναμενόμενες για την ηλικία του ή εμποδίζουν τις φυσιολογικές δραστηριότητές του
Δείχνει ότι δε μπορεί να συγκεντρωθεί στη σχολική μελέτη και σε άλλες, κατάλληλες για την ηλικία του, δραστηριότητες
Η σχολική απόδοση του πέφτει και δεν ανεβαίνει ξανά
Δυσκολεύεται να τα καταφέρει με τη σχολική μελέτη
Οι εκπαιδευτικοί ή άλλοι ενήλικες που ασχολούνται ή παρατηρούν το παιδί /τον έφηβο ρωτούν τους γονείς αν συμβαίνει κάτι ή αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα που το απασχολεί
Οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι είναι πιθανό να έχει μαθησιακή δυσκολία ή κάποιο άλλο πρόβλημα που σχετίζεται με το σχολείο
Χάνει το ενδιαφέρον του για το παιχνίδι/τις δραστηριότητες αναψυχής
Προσπαθεί να αυτο-ερεθιστεί με διάφορους τρόπους. Παραδείγματα τέτοιας συμπεριφοράς είναι: το υπερβολικό πιπίλισμα του αντίχειρα, το τράβηγμα των μαλλιών, το λίκνισμα του σώματος πίσω- μπρος, το χτύπημα του κεφαλιού σε σημείο που οδηγεί στον τραυματισμό, ο αυνανισμός είτε συχνά, είτε μπροστά σε τρίτους
Δεν έχει φίλους και μπλέκεται σε καυγάδες με άλλα παιδιά /εφήβους. Οι εκπαιδευτικοί ή άλλοι άνθρωποι αναφέρουν ότι «έχει πάρα πολλά νεύρα και θυμό» ή ότι «ενοχλεί τους γύρω»
Απομονώνεται από τους άλλους
Συζητά συχνά για το θάνατο
Δείχνει να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και λιγοστή εμπιστοσύνη στον εαυτό του/της. Κάνει σχόλια όπως: «Δεν καταφέρνω να κάνω τίποτε σωστά», «Είμαι τελείως βλάκας», «Δεν έχω τίποτε που να αγαπούν οι άλλοι», «Ξέρω ότι με μισούν/με μισείτε», «Δεν αρέω σε κανέναν», «Είμαι άσχημος/η, χοντρός/ή, κοντός/ή κλπ»
Έχει συνεχιζόμενες δυσκολίες στον ύπνο οι οποίες δεν υποχωρούν όσο μεγαλώνει. Περιλαμβάνουν την άρνηση να αποχωριστεί τους γονείς την ώρα του ύπνου ή να φύγει από το κρεβάτι τους, εφιάλτες ή νυχτερινό τρόμο
Βρέχει συχνά το κρεβάτι του ενώ έχει ήδη «καθαρίσει» ή δεν έχει σταματήσει ποτέ να βρέχεται τη νύχτα
Αρχίζει να συμπεριφέρεται με προκλητικό ή εμφανή σεξουαλικό τρόπο, που δε δικαιολογείται από το αναπτυξιακό στάδιο που διανύει (εφηβεία)
Κλέβει επανειλημμένα
Βάζει φωτιές

Κάποια συμπτώματα ή αντιδράσεις είναι τόσο σοβαρά ώστε χρειάζεται η συμβουλή παιδοψυχιάτρου άμεσα:

Μιλά για αυτοκτονία. Κανένα νέο άτομο δεν «αστειεύεται» και δε συζητά για αυτοκτονία, απλά και μόνο για να προσελκύσει την προσοχή. Από τη στιγμή που το παιδί εκφράζει τέτοιες σκέψεις ή ιδέες, είναι πολύ πιθανό ότι έχει αρχίσει να σχεδιάζει τον τρόπο να το κάνει
Μοιάζει να είναι επιρρεπές στα ατυχήματα. Συνεχιζόμενα ατυχήματα μπορεί να είναι το ισοδύναμο αποπειρών αυτοκτονίας. Αυτοτραυματίζεται με διάφορους τρόπους – κόβεται, σημαδεύει τον εαυτό του/της, τραβά τα μαλλιά του/της, τρώει τα νύχια σε βαθμό που ματώνουν
Τραυματίζει, ακρωτηριάζει ή σκοτώνει ζώα
Έχει αλλάξει συνήθειες φαγητού σε βαθμό που το βάρος του/της έχει επηρεαστεί
Έχει τελετουργικές συμπεριφορές και ακολουθεί, χωρίς παρέκλιση, ή επίμονες ρουτίνες που δεν είναι λειτουργικές ή χρήσιμες. Πρέπει να ξεκινήσει την τελετουργία από την αρχή, αν ξεχάσει ή παραλείψει κάτι –αλλιώς αγχώνεται ή θυμώνει
Χτυπά επανειλημμένα άλλους –είτε πρόκειται για συνομήλικα άτομα, για το γονιό ή άλλον ενήλικα
Κάνει χρήση αλκοόλ ή ουσιών
Είναι σεξουαλικά ενεργό ή βρίσκεται στα πρόθυρα του να συμπεριφερθεί έτσι. (Παιδιά που μπαίνουν στην εφηβεία και πιέζονται από συνομηλίκους τους να κάνουν σεξ, καταθλιπτικοί έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση, που νιώθουν μοναξιά και απόρριψη ή βιώνουν τη διάλυση της οικογένειάς τους, βρίσκονται σε κίνδυνο να αποδείξουν ότι είναι επιθυμητοί και άξιοι να αγαπηθούν, ή ψάχνουν τη στοργή και την αγάπη με ακατάλληλους τρόπους που μπορεί να βάλουν σε σοβαρό κίνδυνο τη σωματική υγεία και τη συναισθηματική ευημερία τους)

Είναι σημαντικό οι ενήλικες που είναι υπεύθυνοι για τα παιδιά και τους εφήβους να θυμούνται ότι η έγκαιρη και έγκυρη παρέμβαση στα ζητήματα ψυχικής υγείας στην παιδική και εφηβική ηλικία έχει τεράστια προληπτική αξία και μπορεί να καθυστερήσει/αποτρέψει την έναρξη μιας ψυχικής διαταραχής και να αμβλύνει την ένταση και τη σοβαρότητα των ψυχικών προβλημάτων – ακόμα κι αν αυτά έχουν ήδη εκδηλωθεί- με πολύ σημαντικά οφέλη για τη λειτουργικότητα, τη μακροπρόθεσμη εξέλιξη και την ποιότητα ζωής των παιδιών και των εφήβων και μετά την ενηλικίωση τους.

Σπυριδούλα Κώτση
Παιδοψυχίατρος
για την ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ