Ο εκφοβισμός ανάμεσα στα αδέρφια (Ναι, υπάρχει!)
Η ιστορία δεν είναι σπάνια: το μεγαλύτερο από τα αδέρφια φιλονικεί συνέχεια με το μικρότερο και πάντα κερδίζει. Φροντίζει επίσης να του το «τρίβει στα μούτρα». Το μικρότερο παραπονιέται συχνά για πονόκοιλους και πονοκεφάλους, ειδικά όταν βρίσκεται στο σπίτι με το μεγάλο αδερφό μετά από το σχολείο, πριν έρθουν οι γονείς από τη δουλειά.
Οι γονείς λένε στον μικρότερο ότι πρέπει να γίνει πιο σκληρός για να τα καταφέρει στον πραγματικό κόσμο. Εκείνος γίνεται όλο και πιο λυπημένος και αποσυρμένος, ενώ ο μεγάλος γίνεται ολοένα πιο ενοχλητικός με τα πειράγματα και τις προσβολές του.
Θα το λέγαμε αυτό φυσιολογική αδερφική αντιζηλία ή αδερφικό εκφοβισμό;
Πολλοί γονείς παραβλέπουν αυτό που θεωρούν ότι είναι φυσιολογική αντιζηλία μεταξύ των αδερφών. Βλέπουν τη σωματική επιθετικότητα, ακούν τις βρισιές, και αντιλαμβάνονται τη χειραγώγηση. Αλλά δεν κάνουν τίποτε. Οι γονείς αυτοί μπορεί στα αλήθεια να πιστεύουν ότι δεν κάνουν σφάλμα με το να μην βοηθούν το μικρότερο παιδί τους. Μπορεί, μάλιστα, να πιστεύουν ότι αν παρέμβουν θα στερήσουν από το μικρότερο παιδί τους την ευκαιρία να μάθει πώς να τα βγάζει πέρα μόνο του. Αν και αυτού του είδους οι προθέσεις μπορεί να είναι κατανοητές, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν εξηγώντας τα βασικά του εκφοβισμού. Κατανοώντας αυτά τα χαρακτηριστικά, ένας γονιός μπορεί να προλάβει ένα πρόβλημα που ίσως να «βράζει» κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη του.
Οι τέσσερις δείκτες του εκφοβισμού
- Ο εκφοβισμός είναι μια συνειδητή πράξη, Είναι μια σκόπιμη πράξη επιθετικότητας και τελείται πάντα σε βάρος ενός στόχου που θεωρείται αδύναμος.
- Ο εκφοβιστής έχει πάντα, με κάποιο τρόπο, μεγαλύτερη δύναμη (μέγεθος, ωριμότητα, ηλικία, περισσότερο «αποδεκτά» χαρακτηριστικά, περισσότερη εύνοια)
- Ο εκφοβιστής πάντα έχει την πρόθεση να βλάψει το στόχο του.
- Ο εκφοβιστής αφήνει το στόχο του με απειλές μελλοντικής επιθετικότητας και τρομοκράτησης.
Τύποι του εκφοβισμού
- Λεκτικός: είναι η πιο συχνή μορφή. Μπορεί να είναι βρισιές, προσβολές, κοροϊδία πειράγματα, παρενόχληση.
- Σωματικός: είναι ευκολότερο να τον ξεχωρίσει κανείς εξωτερικά. Μπορεί να είναι τρικλοποδιές, μπουνιές, σπρωξίματα, τσιμπιές, τράβηγμα μαλλιών.
- Κοινωνικός/σχέσεων: δύσκολο να ανιχνευθεί, είναι συνήθως έμμεσος. Μπορεί να είναι αποκλεισμός του άλλου και αποφυγή που γίνεται μέσω της γλώσσας του σώματος, – όπως αποδοκιμαστικά βλέμματα, εχθρικές και υποτιμητικές παρατηρήσεις, αγνόηση, διάδοση φημών.
- Κυβερνο-εκφοβισμός: η νεότερη μορφή εκφοβισμού, όπου κάποιος χρησιμοποιεί γραπτά μηνύματα, email, chatrooms και τα κοινωνικά δίκτυα για να στέλνει απειλητικά, εξευτελιστικά μηνύματα, να παρενοχλεί ή να διαδίδει φήμες.
Για κάποιους οι πληροφορίες για το τι είναι εκφοβισμός αποτελούν έκπληξη. Για άλλους όμως δεν είναι, γιατί έχουν βιώσει ή έχουν υπάρξει μάρτυρες αυτής της κατάστασης στη ζωή τους. Επειδή δυο αδέρφια ζουν κάτω από την ίδια στέγη, αυτό δε σημαίνει ότι η δύσκολη σχέση τους δεν θα μπορούσε να περιλαμβάνει εκφοβισμό. Κάποια προβλήματα μεταξύ αδερφών δε γίνεται να αφεθούν να λυθούν από μόνα τους. Στην πραγματικότητα, ο περισσότερος εκφοβισμός συμβαίνει πίσω από κλειστές πόρτες, σε σκοτεινές γωνίες και μακριά από την αντίληψη των ενηλίκων.
Προσέξτε την περιγραφή που υπάρχει στην αρχή του άρθρου. Το μικρότερο παιδί που διαμαρτύρεται, έχει σωματικά συμπτώματα και δείχνει σημάδια συναισθηματικής αναστάτωσης. Το μεγαλύτερο μοιάζει σίγουρο και φαίνεται σχεδόν αυθάδες, σαν να τη γλιτώνει από κάτι (γιατί αυτό συμβαίνει στην πραγματικότητα). Προσπαθήστε να είστε ενήμεροι για το πώς είναι τα πράγματα ανάμεσα στα παιδιά σας όταν βρίσκονται μόνα τους. Πάρτε σοβαρά τις αναφορές των παιδιών σας για λεκτικές, σωματικές ή κοινωνικές τακτικές εκφοβισμού. Αν δεν παρέμβετε αποφασιστικά εκ μέρους του παιδιού που είναι στόχος, ο εκφοβισμός θα συνεχίζεται για όσο διάστημα ο αδερφός που εκφοβίζει τη γλιτώνει και επιλέγει να το συνεχίζει.
Η ενημέρωση βοηθά όσους από εσάς έχετε βιώσει παρόμοιες καταστάσεις μέσα στην οικογένειά σας να δώσετε νόημα από εμπειρία σας, κατανοώντας τι είναι εκφοβισμός. Το ίδιο μπορεί να συμβεί για όσους έχουν υπάρξει μάρτυρες εκφοβισμού και υπερασπίστηκαν κάποιον. Διαβάστε για τον εκφοβισμό, συζητήστε με κάποιον ειδικό, απευθυνθείτε σε σχετικές υπηρεσίες/φορείς (ψυχικής υγείας, συμβουλευτικούς σταθμούς νέων, σχολές γονέων). Η άρνηση ότι κάτι τέτοιο μπορεί να αφορά τα παιδιά σας και η αντίσταση στα συνεπακόλουθα που φέρνει για το ρόλο σας ως γονείς η λέξη «εκφοβισμός» είναι αναμενόμενες, αλλά οι συνέπειες της ολιγωρίας απέναντι σε αυτή την κατάσταση, μπορεί να είναι συντριπτικές για όλα τα μέλη της οικογένειάς σας.
Αν νιώθετε, υποπτεύεστε ή έχετε ανακαλύψει ότι ο εκφοβισμός συμβαίνει στο σπίτι σας, δράστε τώρα.
Σπυριδούλα Κώτση
Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων
Για την «ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ»
www.facebook.com/paidopsy.gr
