Μεγαλώνω σημαίνει Αλλάζω

Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του να είναι κανείς γονιός, αποτελεί το να αποδέχεται και να προσαρμόζεται στις διαρκείς αλλαγές που η ανάπτυξη του παιδιού συνεπάγεται. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, μεταβάλλονται οι ανάγκες του και απαιτείται τροποποίηση της συμπεριφοράς και των προσδοκιών των γονιών και διαφοροποίηση της σχέσης τους με το παιδί. Αυτό δυσκολεύει συχνά τους γονείς.

Αιτία της δυσκολίας του γονιού να ανταποκριθεί στις αλλαγές του παιδιού μπορεί να αποτελούν:

• κάποιες παγιωμένες αντιλήψεις του γονιού με τις οποίες και ο ίδιος ανατράφηκε πχ. πολλοί γονείς πιστεύουν ότι το να εκφράζουν τα παιδιά αντιρρήσεις είναι ένδειξη ασέβειας και τείνουν να αποθαρρύνουν τέτοιες συμπεριφορές, οι οποίες ωστόσο είναι αναπόφευκτες καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν.
• η ανασφάλεια του γονιού όταν αντιλαμβάνεται τους κινδύνους που ελλοχεύουν καθώς το παιδί βγαίνει στον κόσμο. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι υπαρκτοί από την εποχή που κάνει τα πρώτα του βήματα (τραυματισμοί) μέχρι και την ενηλικίωση (επαγγελματική αποτυχία)
• η τάση του γονιού να διατηρήσει την ισορροπία της οικογένειας, η απροθυμία του να αλλάξει. Κάθε φορά που το παιδί «αλλάζει» επειδή μεγαλώνει, ο γονιός πενθεί γιατί τελειώνει ένα κεφάλαιο της οικογενειακής ζωής και συχνά τείνει να το συντηρήσει πχ. πολλοί γονείς, παρόλο που χαίρονται που τα παιδιά τους τέλειωσαν το σχολείο και μένουν μόνα τους -είτε λόγω σπουδών είτε λόγω εργασίας-, προσπαθούν να ελέγχουν τις εξόδους τους ή εξακολουθούν να εμπλέκονται σε θέματα καθαριότητας του χώρου τους.

Όταν μια οικογένεια βρεθεί αντιμέτωπη με την ανάγκη για αλλαγή, βιώνει μια κρίση. Η ασυνείδητη δυσκολία του γονιού να αλλάξει εκφράζεται μέσα από:

• τον προβληματισμό του γονιού π.χ. «Το παιδί μου είναι τριών ετών και κοιμάται στο κρεβάτι μου. Ξέρω ότι δεν είναι σωστό, αλλά ……, τι μπορώ να κάνω;»
• τη σύγκρουση του ζευγαριού π.χ. η μαμά δυσανασχετεί που ο πατέρας δεν καταλαβαίνει την ανάγκη της έφηβης κόρης να ντύνεται πιο γυναικεία και της το απαγορεύει.
• την αντίδραση του παιδιού π.χ. ένας μαθητής του δημοτικού πιέζεται από τον έλεγχο των γονιών σχετικά με τη μελέτη του που πιστεύει ότι μπορεί να διεκπεραιώσει μόνος του και είτε αρνείται να συνεργαστεί με τους γονείς του είτε εγκαταλείπει τη μελέτη.

Η έκφραση του προβλήματος παρότι βασανίζει την οικογένεια είναι ωφέλιμη γιατί πιέζει για τη λύση του. Φέρνει δηλαδή στο φως τη δυσκολία της οικογένειας να προσαρμοστεί. Όταν ένας γονιός ζήσει μια τέτοια κρίση χρήσιμο είναι:

• να προσπαθήσει να σκεφτεί: «τι με ενοχλεί πραγματικά;» π.χ. όταν το παιδί ζητά να βγει με παρέα ο γονιός μπορεί να αρνείται:
  – γιατί πιστεύει ότι το παιδί του είναι ανώριμο για κάτι τέτοιο
  – γιατί φοβάται ότι θα χάσει το ρόλο του ως γονιός που αποφασίζει και ελέγχει
  -γιατί θα έρθει αντιμέτωπος με τη μοναξιά του
  – γιατί ο ίδιος είναι ένα άτομο που φοβάται τον έξω κόσμο
• να προσπαθήσει να ανακαλύψει πότε υιοθέτησε τη δεδομένη στάση, π.χ. «το πρώτο μου παιδί νωρίς έμαθε να κοιμάται μόνο του αλλά το δεύτερο φοβόμουν να το κοιμίσω μακριά μου». Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί:
  – στο δεύτερο παιδί υπήρχε μια δύσκολη εγκυμοσύνη που πυροδότησε τις ανησυχίες της μητέρας
  – την εποχή που η μητέρα έφερε στον κόσμο το δεύτερο παιδί υπήρχαν οικογενειακοί ή άλλοι παράγοντες που προκαλούσαν άγχος στην ίδια οπότε η ανασφάλειά της εκφράστηκε με την τάση να προστατεύσει το πιο ευάλωτο παιδί της
• να συζητήσει τις σκέψεις του με το/τη σύντροφό του
  Στα ζευγάρια υπάρχει μια τάση να αλληλοσυμπληρώνονται. Συνήθως διαφέρουν τα θέματα που ανησυχούν τους δύο γονείς. Αυτό, ενώ μοιάζει να αποτελεί πρόβλημα, στην πραγματικότητα είναι ένα εργαλείο για τη διασφάλιση της καλής λειτουργίας της οικογένειας. Έτσι π.χ. αν η μητέρα δυσκολεύεται να πείσει το παιδί ότι πρέπει να κοιμάται στο δωμάτιό του, γιατί ενδίδει στα παρακάλια του, μπορεί να αναλάβει ο πατέρας να κοιμίζει το παιδί, εφόσον ο ίδιος είναι πιο σταθερός, γιατί έτσι μεταδίδει και στο παιδί το αίσθημα της ηρεμίας και την ασφάλεια που χρειάζεται για να αποχωριστεί το γονεϊκό κρεβάτι.
• να συζητήσει με άλλους γονείς για τη δυσκολία που αντιμετωπίζει.
  Είναι χρήσιμο να νιώσει ότι η κρίση που περνά η οικογένεια είναι ένα φυσιολογικό στάδιο από το οποίο περνούν οι οικογένειες και να ανακαλύψει ότι μετά από την κρίση, η ισορροπία αποκαθίσταται π.χ. οι γονείς των εφήβων ανακουφίζονται συζητώντας με μεγαλύτερους στην ηλικία γονείς, καθώς βλέπουν ότι μια δύσκολη εφηβεία δε συνεπάγεται συνήθως προβλήματα κατά την ενήλικη ζωή ή διάλυση της οικογένειας, όπως φαντάζονται.

Καθώς επεξεργάζονται τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους και αναλύουν με ψυχραιμία την κατάσταση που ζουν, προετοιμάζονται σταδιακά να δεχτούν και να αντέξουν την αλλαγή. Με τον καιρό είναι πιο έτοιμοι να κάνουν κάποια βήματα, να βγουν από τους ρόλους που συνήθισαν για κάποια χρόνια να έχουν και να μπουν σε νέους. Έτσι, ο γονιός που κατά τη βρεφική ηλικία εκδήλωνε την αγάπη του με το να ντύνει ή να ταΐζει το παιδί, στην παιδική ηλικία την εκδηλώνει αφιερώνοντας π.χ. χρόνο για παιχνίδι και στη εφηβεία για συζήτηση.

Πολλές φορές ακόμα και τα παιδιά δυσκολεύονται να αλλάξουν ρόλους ή να δεχτούν την αλλαγή των γονιών τους. Τείνουν κι αυτά να διατηρήσουν την υπάρχουσα ισορροπία της οικογένειας. Συχνά χρειάζεται αρκετός χρόνος μέχρι η σταθερή συμπεριφορά των γονέων να οδηγήσει σε αλλαγή της συμπεριφοράς του παιδιού.

Το πιο σύνηθες όμως είναι το παιδί, που μεγαλώνει, να είναι ο εκφραστής της αλλαγής και μέσα από τη δική του συμπεριφορά να εξελίσσεται η οικογένεια. Αυτό που χρειάζεται από τους γονείς είναι να «αφήσουν χώρο» στο παιδί για να αναπτυχθεί και να μην το «παγιδεύουν» συντηρώντας συμπεριφορές του παρελθόντος. Καθώς περνούν τα χρόνια δεν έχουν το ίδιο παιδί. Το παιδί τους, στέλνει μηνύματα σχετικά με το ποιος είναι κάθε φορά, μηνύματα που αλλάζουν συνεχώς καθώς μεγαλώνει. Οι γονείς χρειάζεται να ακούσουν και να ανταποκριθούν σ’ αυτά τα μηνύματα: «είμαι το παιδί που θέλει φροντίδα», «είμαι το παιδί που θέλει να δοκιμάσει νέα πράγματα», «είμαι το παιδί που μπορεί να τα καταφέρει μόνο του».

Ελένη Καρακωνσταντάκη
Ψυχολόγος