Δειλία: τι σημαίνει η συμπεριφορά αυτή για το παιδί μου;

Η δειλία είναι ένα αίσθημα συστολής, αμηχανίας και φόβου απέναντι στους ανθρώπους ή απέναντι σε διάφορες κοινωνικές συνθήκες. Η δειλία δεν είναι μονοδιάστατη σε επίπεδο συναισθήματος αλλά όταν εκδηλώνεται επιδρά και στη συμπεριφορά και στον τρόπο που σκεφτόμαστε. Συχνά συνοδεύεται από παθητικότητα, αποφυγή οπτικής επαφής, χαμηλόφωνη ομιλία, νευρικότητα στη συμπεριφορά ή στο λόγο αλλά και από αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό ή τους άλλους, φόβο γελοιοποίησης μπροστά σε τρίτους, τελειομανία, χαμηλή αυτοεκτίμηση ή άγχος.

Όλοι οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ζωής μας βιώνουμε κάποια στιγμή αυτό το συναίσθημα. Τα παιδιά εμφανίζουν εκδηλώσεις συστολής στους 5 με 6 μήνες της ζωής τους και ξανά γύρω στα 2 χρόνια. Είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της αναπτυξιακής πορείας και όσο τα παιδιά αποκτούν εμπειρίες με άγνωστα πρόσωπα και νέες συνθήκες, η συστολή και η δειλία σταδιακά υποχωρούν. Η συστολή αρχίζει να γίνεται πρόβλημα όταν είναι τόσο μόνιμη ώστε το παιδί να χαρακτηρίζεται «δειλό». Στην περίπτωση μάλιστα που και το ίδιο το παιδί έχει εσωτερικεύσει αυτήν την ετικέτα, επηρεάζεται σημαντικά η αυτοεικόνα του. Κι αυτό γιατί τα παιδιά τείνουν, μέσω της αυτοεκπληρούμενης προφητείας να επιβεβαιώνουν τις αντιλήψεις και τις προσδοκίες που έχουν οι σημαντικοί άλλοι (γονείς, δάσκαλοι) για τα ίδια. Παιδιά που έχουν μέσα τους εγκατεστημένα την εικόνα του συνεσταλμένου, δειλού και άτολμου παιδιού, έχουν φτωχές σχέσεις με τους συμμαθητές του και συχνά νιώθουν αποκλεισμένα και μη αποδεκτά. Δε θα δείξουν ποτέ ανυπακοή ή προκλητική συμπεριφορά και δε θα λογομαχήσουν εύκολα, αντίθετα θα είναι καλοί ακροατές στη συζήτηση και πρόθυμα να συνεργαστούν. Καμιά φορά σε αυτό ακριβώς το σημείο ενέχει ο κίνδυνος γονείς ή καθηγητές να τα αγνοούν ακριβώς επειδή τα παιδιά δεν κάνουν «θόρυβο» με την παρουσία τους.

Έρευνες συνηγορούν στο ότι οι συναισθηματικές αντιδράσεις κληρονομούνται, όπως ακριβώς κληρονομούνται τα γαλάζια μάτια και τα καστανά μαλλιά. Έρευνες επίσης δείχνουν ότι τα γονίδια από μόνα τους δε μπορούν να καθορίσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Σε αυτή συμβάλει η διαρκής αλληλεπίδραση των ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών και των εμπειριών που προέρχονται από το περιβάλλον.

Σημεία εστίασης της προσοχής των γονιών αξίζει να γίνουν:

Η υπερπροστασία: οι γονείς που υπερπροστατεύουν τα παιδιά τους πιστεύοντας πως αυτό θα έχει ένα λειτουργικό αποτέλεσμα, επιτείνουν τελικά την αβεβαιότητα του παιδιού και την δυσπιστία στις ικανότητές του να ανταπεξέλθει στις μικρές προκλήσεις της καθημερινότητας. Φαντάζομαι ότι για τους γονείς δεν είναι κάτι εύκολο να το ακούσουν, όμως κανείς δε μπορεί να προστατεύει συνεχώς κανέναν άνθρωπο σε αυτή τη γη από το να μην πληγωθεί. Αργά ή γρήγορα αυτό θα συμβεί. Για το λόγο αυτό είναι προτιμότερο ο γονιός να αφήνει το παιδί να έρθει αντιμέτωπος με τους μικρούς φόβους του, ώστε αργότερα να κερδίσει και μεγαλύτερες «μάχες». Φυσικά ο γονιός θα είναι πάντα δίπλα να παρέχει ασφάλεια και συναισθηματική σταθερότητα, η μάχη όμως και η νίκη θα είναι του παιδιού.

Η ασυνέπεια: ασυνεπείς πρακτικές των γονέων καμιά φορά δημιουργούν κάποιου είδους δειλία. Η συμπεριφορά του γονιού καλό είναι να είναι σταθερή και προβλέψιμη.

Οι υπερβολικές απειλές, η κριτική και η απόρριψη: Αν ένα παιδί περιμένει να του ασκηθεί αρνητική κριτική εύκολα οδηγείται στην αποφυγή των κοινωνικών συναναστροφών με άλλους ανθρώπους και εσωτερικεύει χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανασφάλεια και έλλειψη κοινωνικού θάρρους.

Οι ανασφαλείς δεσμοί: Είναι γνωστό στην επιστήμη της ψυχολογίας ότι η ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσουν οι γονείς με τα παιδιά τους καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το είδος και την ποιότητα των σχέσεων που θα αναπτύξουν τα παιδιά με τους συνομηλίκους τους. Το παιδί οδηγείται στην απομόνωση και τη δειλία όταν νιώθει ότι οι γύρω του τού υποδεικνύουν συνεχώς πώς θα ήθελαν να είναι και επιδεικνύουν απορριπτική συμπεριφορά προς το ίδιο.

Αξίζει να θυμόμαστε ότι κάθε παιδί είναι μία προσωπικότητα ξεχωριστή και μοναδική, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, τα ταλέντα ή τις επιδόσεις του. Τα παιδιά χρειάζονται αποδοχή για αυτό που είναι τώρα και για όλα όσα μπορούν να γίνουν στο μέλλον.

Πηγή: internus.gr
Κονιδάκη Ελπίδα
Ψυχολόγος