Ας παίξουμε… Αυτό το παιχνίδι που θέλουν τα παιδιά

Αναρωτιέστε γιατί συχνά τα παιδιά περιφρονούν τα δώρα που τους κάνουμε; Τα παιδιά έχουν τα δικά τους κριτήρια κι όταν αγοράζουμε δώρα γι’ αυτά καλό είναι να τα λαμβάνουμε υπόψη μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εύκολα ενθουσιάζονται αλλά επίσης εύκολα χάνουν το ενδιαφέρον τους. Γι’ αυτό το λόγο η επιλογή παιχνιδιών ειδικά, δεν είναι εύκολο πράγμα.

Βασικές προϋποθέσεις για ένα καλό δώρο αποτελούν οι εξής:

Να είναι ασφαλές. Φυσικά, η ασφάλεια είναι το πρώτο πράγμα για το οποίο μπορεί να μεριμνήσει κανείς. Μην είστε όμως υπερβολικοί. Ένα παιδί δύο ετών μπορεί να παίξει με πλαστελίνη. Υπάρχει η πιθανότητα να δοκιμάσει να τη βάλει στο στόμα του αλλά είναι απαραίτητο να μάθει ότι αυτό δεν πρέπει να το κάνει. Εξηγείστε λοιπόν τι επιτρέπεται και τι όχι και μη βάζετε άσκοπους περιορισμούς στο παιχνίδι και τη γνώση.

Να είναι κατάλληλο για το επίπεδο του παιδιού. Η ηλικία δεν είναι το μόνο κριτήριο. Υπάρχουν παιδιά που έχουν ανάγκη από παιχνίδια απλούστερα απ’ ότι προβλέπεται για την ηλικία τους κι άλλα που χρειάζονται πιο σύνθετα. Εξαρτάται λοιπόν κι από τις ιδιαίτερες δεξιότητες κι αδυναμίες του κάθε παιδιού.

Να κινεί το ενδιαφέρον τους. Ένα παιχνίδι που μπορεί να ξετρελάνει ένα παιδί, μπορεί να αποδειχτεί ανιαρό για ένα άλλο. Λάβετε λοιπόν υπόψη σας τα ενδιαφέροντα των παιδιών.

Να είναι διασκεδαστικό. Κάτι αστείο, κάτι ανατρεπτικό ή ξαφνικό, κάτι που μπορούν να χειριστούν με δικό τους τρόπο, γενικά κάτι που θα κάνει τα παιδιά να γελάσουν και να χαρούν μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα ωφέλιμο γνωστικά και συναισθηματικά.

Μερικές ιδέες για παιδικά δώρα είναι:

Τα κατασκευαστικά παιχνίδια

Παζλ, ξύλινα ή πλαστικά τουβλάκια, σετ χειροτεχνίας, υλικά κατασκευών (πλαστελίνη, πηλός ή άλλα), μηχανικά ή ηλεκτρολογικά εξαρτήματα είναι μερικά από τα είδη που μπορείτε να επιλέξετε για να δώσετε στο παιδί την ευκαιρία να κάνει κατασκευές μόνο του ή βλέποντας κάποιο μοντέλο. Τα κατασκευαστικά παιχνίδια, επιτρέπουν στο παιδί να πειραματιστεί, να φτιάξει και να χαλάσει τα δημιουργήματά του και να παίξει ξανά και ξανά, με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο. Τα παιδιά ευχαριστιούνται να κάνουν συνδυασμούς και να εφευρίσκουν εναλλακτικές. Συχνά, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις κατασκευές τους για να στήσουν ένα παιχνίδι φαντασίας, λαμβάνοντας ταυτόχρονα ικανοποίηση που παίζουν με το δικό τους π.χ. κάστρο από τουβλάκια ή η κούκλα σβήνει τα κεράκια στη δική τους τούρτα από πλαστελίνη. Η συναρμολόγηση απαιτεί επιδεξιότητα, επομένως τα παιδιά εξασκούν τη λεπτή κίνηση (δεξιότητα που εμπλέκεται στη διαδικασία της γραφής). Επιπλέον ο νοερός σχεδιασμός του έργου πριν την κατασκευή του, η πρόβλεψη των συναρμογών που απαιτούνται κι είναι αποτελεσματικές, η δοκιμή κι η πλάνη, αποτελούν σύνθετες λογικές διεργασίες και βελτιώνουν την οπτικοχωρική αντίληψη και το χειρισμό μη λεκτικών εννοιών, ενώ σχετίζονται και με την προμαθηματική σκέψη. Τα πιο εξειδικευμένα παιχνίδια ηλεκτρολογικών ή μηχανικών κατασκευών, αποτελούν και μια πρακτική εξάσκηση στις φυσικές επιστήμες.

Τα επιτραπέζια παιχνίδια

Καθώς πρόκειται συνήθως για ομαδικά παιχνίδια, ευνοούν τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης, δίνουν ευκαιρία για συνεργασία και γίνονται ενδιαφέροντα ακριβώς λόγω της εναλλαγής των παιχτών. Διατίθενται σε τεράστια ποικιλία θεμάτων ώστε να μπορούν να παίξουν μ’ αυτά ακόμη και δίχρονα παιδιά. Πολλά απ’ αυτά δεν απαιτούν γνώση, αλλά τύχη ή επιδεξιότητα κι έτσι είναι ιδανικά για τα μικρότερα παιδιά ή για παιδιά με γνωστικού ή μαθησιακού τύπου δυσκολίες που έχουν την τάση να αποφεύγουν τα επιτραπέζια. Παίζοντας με τους γονείς αλλά κυρίως με άλλα παιδιά, μαθαίνουν να κρατούν τη σειρά, να συγκεντρώνονται, να διαχειρίζονται την ήττα, να επιλύουν τις διαφορές που προκύπτουν.

Παιχνίδια τέχνης

Κάποια είδη ζωγραφικής ή μουσικά όργανα, είναι επίσης πολύ καλά δώρα για τα παιδιά. Δεν είναι τόσο συνηθισμένα γιατί στη συνείδησή μας δώρο είναι συνήθως ένα κλασικό παιχνίδι, με προκαθορισμένους κανόνες. Στην πραγματικότητα, χαρίζοντας στα παιδιά τα μέσα, τα εργαλεία για να παίξουν με τον τρόπο τους, τους δίνουμε τη δυνατότητα να ανακαλύψουν τρόπους έκφρασης και να δημιουργήσουν κάτι δικό τους. Συχνά, τα παιδιά χρειάζονται καθοδήγηση με τέτοιου είδους δώρα, τουλάχιστον στην αρχή κι έπειτα θα πρέπει να τους δίνεται η ευκαιρία να πειραματιστούν.

Βιβλία δραστηριοτήτων

Τα βιβλία αποτελούν πάντα ένα καλό δώρο για τα παιδιά. Κάποια βιβλία μπορούν να καταταγούν στα παιχνίδια, καθώς καλούν τα παιδιά, όχι μόνο να διαβάσουν αλλά και να προσεγγίσουν βιωματικά κάποια θέματα (χρώματα, έννοιες χώρου, θετικές επιστήμες, ιστορία κ.α.). Η δυνατότητα να χειριστούν τα παιδιά απτό υλικό (μαγνήτες, αυτοκόλλητα κ.α.) τους επιτρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία, κάνοντάς τη διαδραστική και κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών.

Κινητικά παιχνίδια

Μπάλες γυμναστικής, σχοινάκι, αιώρες και κούνιες, μπασκέτα, τραμπολίνο, τούνελ κ.α. είναι μερικά μόνο από τα είδη που θα επιτρέψουν στα παιδιά να κάνουν αυτό που ξέρουν καλύτερα και που τόσο έχουν ανάγκη σήμερα, να κινηθούν. Τα παιχνίδια αυτά είναι τα λιγότερο διαδεδομένα, λόγω του χώρου που απαιτούν συνήθως αλλά και του κινδύνου που μπορεί να προέλθει σε περίπτωση ανεξέλεγκτης χρήσης των παιδιών. Πράγματι, η εποπτεία είναι απαραίτητη, ωστόσο, η δυνατότητα να ανακαλύψουν το σώμα τους και να συμμετέχουν μ’ αυτό είναι πολύ σημαντική ιδιαίτερα για τα παιδιά που δυσκολεύονται να ακολουθήσουν κανόνες ή είναι παρορμητικά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η κίνηση είναι η διεργασία που εξελικτικά προηγείται των άλλων και θεωρείται μάλιστα σημαντική και για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Μέσα από τα κινητικά παιχνίδια, τα παιδιά μαθαίνουν να ελέγχουν το σώμα τους, αποκτούν ισορροπία, μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται καλύτερα χωρικές έννοιες. Επιπλέον ελέγχουν το σωματικό βάρος και αθλούνται. Μια απλή ιδέα που ενθουσιάζει τα μικρά παιδιά είναι μια φουσκωτή πισίνα, γεμάτη μαλακά μπαλάκια στο μπαλκόνι ή στο σαλόνι.

Κούκλες

Οι κούκλες (ανθρωπάκια ή ζωάκια) αποτελούν βασικό και παραδοσιακό παιχνίδι που ικανοποιεί τα παιδιά, τόσο αισθητηριακά (απαλά κουκλάκια που θέλουν ν’ αγκαλιάζουν ή να τρίβουν πάνω τους) όσο και συναισθηματικά (εκφράζουν το συναίσθημά τους, προβάλλουν σ’ αυτά δικά τους συναισθήματα και ανάγκες). Επιπλέον, δίνουν τη δυνατότητα στο παιδί να φτιάξει φανταστικές ιστορίες π.χ. η κούκλα αρρώστησε ή πεινάει ή πάει για ψώνια κ.λ.π. Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, μπορούν να προσθέτουν στη συλλογή τους διάφορα αντικείμενα (υπάρχουν σειρές παιχνιδιών με πολλά μέλη οικογένειας, κατοικίδια, κτίρια, μεταφορικά μέσα κ.λ.π.), ώστε να εμπλουτίζουν το παιχνίδι τους και να το διαφοροποιούν. Με τέτοιου είδους παιχνίδια, τα παιδιά μπορούν διαρκώς να φτιάχνουν νέες ιστορίες, μόνα τους ή με παρέα. Αξίζει να τονιστεί πως και αυτά τα παιχνίδια – όπως άλλωστε κι όλα τα άλλα -απευθύνονται και στα δύο φύλα.

Ηλεκτρονικά παιχνίδια

Πρόκειται για μια μεγάλη κατηγορία παιχνιδιών, αρκετά παρεξηγημένη. Ακριβώς λόγω της ποικιλίας που υπάρχει, ψάχνοντας προσεχτικά, μπορεί κανείς, εκτός από τα αμιγώς εκπαιδευτικά ηλεκτρονικά παιχνίδια (γραμματικής, αριθμητικής κ.λ.π.), ν’ ανακαλύψει παιχνίδια εξαιρετικά ενδιαφέροντα που χωρίς να κουράζουν το παιδί λειτουργούν και ως εκπαιδευτικά. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, απαιτούν επιδεξιότητα, ψυχοκινητική ταχύτητα, συντονισμό χεριού – ματιού, και ως εκ τούτου έχουν να προσφέρουν στα παιδιά. Μειονέκτημα αποτελεί το ότι είναι κυρίως ατομικά αλλά κι όταν υπάρχει η δυνατότητα να παιχτούν σε συνεργασία, δεν ευνοούν την άμεση επικοινωνία (βλέμμα και άγγιγμα). Επιπλέον, δε βοηθούν στην καλλιέργεια της φαντασίας. Είναι ωστόσο σημαντικό να μην ξεχνάμε, πως προσεχτική επιλογή των παιχνιδιών και λογική χρήση τους (που να μην είναι αποκλειστική, να μην αποκλείονται δηλαδή άλλου είδους παιχνίδια), μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη για τα παιδιά.

Καλό είναι να δοκιμάζουμε να κάνουμε πολλά διαφορετικά δώρα στα παιδιά, ώστε να έχουν επαφή με διάφορα είδη παιχνιδιού. Φυσικά, κριτήριο για την επιλογή μας αποτελεί πάντοτε το τι αρέσει στο κάθε παιδί, αλλά οι ευκαιρίες για να δοκιμάσουν κάτι καινούργιο και να πειραματιστούν δε θα πρέπει να λείπουν.

Ελένη Καρακωνσταντάκη
Ψυχολόγος