Ο ρόλος των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών

Η εκπαίδευση των παιδιών είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο για τη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξή τους. Η εκπαιδευτική διαδικασία ξεκινά από τη στιγμή της γέννησης καθώς το βρέφος δέχεται και καταγράφει πλήθος ερεθισμάτων και πρώτος εκπαιδευτής είναι ο γονέας. Μέχρι τη στιγμή που ξεκινά η επίσημη εκπαίδευση το παιδί έχει ήδη αποκτήσει ένα γνωστικό υπόβαθρο και το πιο σημαντικό έχει διαμορφώσει μια στάση απέναντι στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής ωστόσο, ο ρόλος των γονέων στην εκπαίδευση του παιδιού είναι πολύ σημαντικός.

Συχνά, τα παιδιά σχολικής ηλικίας αντιδρούν όταν έρχεται η ώρα της μελέτης στο σπίτι. Αρνούνται να ξεκινήσουν το διάβασμα, «χάνουν» τις ασκήσεις τους, «ξεχνάνε» σε ποιο μάθημα βρίσκονται, επιμένουν ότι «δεν έχουν τίποτα για αύριο» ή αργούν πολύ να τελειώσουν γιατί δε συγκεντρώνονται, παίζουν ή διακόπτουν συνέχεια τη μελέτη τους για ασήμαντες αφορμές. Αυτές οι συμπεριφορές είναι ενδεικτικές των αδυναμιών οργάνωσης του παιδιού – εφόσον φυσικά έχει αποκλειστεί η πιθανότητα ύπαρξης μαθησιακών δυσκολιών, διαταραχών του συναισθήματος ή της συμπεριφοράς, νοητικής έκπτωσης και νευρολογικών δυσλειτουργιών. Ως γονείς, είστε σε θέση να εκπαιδεύσετε το παιδί σας στο να οργανώνει το χρόνο του, το χώρο του και τη μελέτη του.

Οργάνωση του χρόνου

• Τοποθετήστε σε εμφανές σημείο στο γραφείο του παιδιού ένα πρόγραμμα όλων των δραστηριοτήτων του και ένα ρολόι. Θα μπορεί να τα συμβουλεύεται και να έχει ανά πάσα στιγμή στο μυαλό του πού βρίσκεται και τι ακολουθεί μετά.
• Ζητήστε από το παιδί να σας περιγράφει συνοπτικά το πρόγραμμά του. Θα πρέπει μετά από κάποιο διάστημα να έχει έστω μια αδρή εικόνα για τις δραστηριότητες κάθε ημέρας. Έτσι μαθαίνει να έχει το ίδιο τον έλεγχο και την ευθύνη των δραστηριοτήτων του.
• Μπορείτε να μάθετε στο παιδί σας να φτιάχνει καθημερινά ένα χρονοδιάγραμμα, υπολογίζοντας πόσος χρόνος απαιτείται για την κάθε του δραστηριότητα. Μ’ αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να έχει και μια εκτίμηση του ελεύθερου χρόνου που του απομένει.
• Εκπαιδεύστε το να χρησιμοποιεί το ξυπνητήρι. Βάζοντας το να χτυπά την ώρα που το παιδί υπολογίζει ότι θα έχει τελειώσει μια εργασία αποκτά καλύτερη αίσθηση του χρόνου. Έτσι μπορεί να καταλάβει είτε ότι χρειάζεται περισσότερο χρόνο απ’ ότι υπολογίζει είτε ότι δε διαχειρίζεται καλά το χρόνο του.

Οργάνωση του χώρου

• Φροντίστε ο χώρος όπου το παιδί μελετά να είναι ήσυχος, φωτεινός και λιτός. Απομακρύνετε παιχνίδια ή διακοσμητικά που μπορεί να τραβούν την προσοχή του.
• Μάθετε στο παιδί να τοποθετεί στο γραφείο του μόνο τα βιβλία και τετράδια που χρειάζεται για να προετοιμαστεί για την επόμενη ημέρα. Πολύ σημαντικό είναι πριν ξεκινήσει τη μελέτη του να έχει επιλέξει ποια εργαλεία θα χρειαστεί (με ποιο μολύβι θα γράψω; χρειάζομαι χάρακα;) και να τα έχει συγκεντρώσει ώστε να μην τα ψάχνει μετά.
• Βοηθήματα, όπως ο πίνακας του πολλαπλασιασμού, κανόνες της γραμματικής ή το αλφάβητο ενδείκνυνται. Καλό είναι να τοποθετούνται σε σημείο όπου το παιδί θα μπορεί εύκολα να τα συμβουλεύεται. Με τον καιρό οι γνώσεις αποτυπώνονται στο παιδί ενώ παράλληλα δεν αποθαρρύνεται και δε γίνεται αρνητικό απέναντι σε δοκιμασίες όπου δεν τα καταφέρνει τόσο καλά.

Οργάνωση της μελέτης

• Συμβουλέψτε το παιδί να μελετά πρώτα τα δυσκολότερα μαθήματα ή αυτά που του δημιουργούν περισσότερο άγχος. Τελειώνοντας με αυτά θα νιώσει ανακούφιση και θα συνεχίσει πιο πρόθυμα με τα υπόλοιπα. Επιπλέον, θα μείνουν για το τέλος τα πιο εύκολα, στα οποία θα είναι σε θέση, παρά την κούρασή του, να ανταπεξέλθει.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να κάνει μια ανασκόπηση αυτών που διδάχθηκε (ανάγνωση μαθήματος ή σημειώσεων) πριν προσπαθήσει να λύσει ασκήσεις ή να απαντήσει σε ερωτήσεις.. Οι εργασίες για το σπίτι σκοπό έχουν να βοηθήσουν το μαθητή να εμπεδώσει την ύλη. Πρέπει όμως να είναι σε θέση να γνωρίζει το γενικό (το νόημα του μαθήματος) και όχι μόνο το ειδικό (την απάντηση σε μια ερώτηση).
• Αφήστε το παιδί να επιλέξει τον τρόπο που θα μελετά. Κάποια παιδιά μαθαίνουν το μάθημα ακούγοντάς το στην παράδοση και δεν έχουν την ανάγκη να το διαβάσουν πολλές φορές. Άλλα μαθαίνουν την ορθογραφία βλέποντας τη λέξη και όχι γράφοντάς τη. Δεν είναι τεμπέλικα ούτε εξυπνότερα από τα άλλα. Απλώς μαθαίνουν διαφορετικά.
• Προτρέψτε τα να κυκλώνουν ή να χρωματίζουν τα δύσκολα ονόματα ή τις ημερομηνίες που δε συγκρατούν από την παράδοση. Το ίδιο μπορούν να κάνουν και με τις λέξεις που τα δυσκολεύουν στην ορθογραφία.
• Αποφύγετε να διαβάζετε μαζί με το παιδί. Πείτε του να σημειώσει όλες τις απορίες του για να τις συζητήσετε όταν θα έχει τελειώσει όλα του τα μαθήματα. Αν διακόπτετε συχνά για να δώσετε εξηγήσεις δεν αυτονομείται και δεν κατορθώνει να έχει μια συνοχή στη μελέτη του.
• Αν βλέπετε ότι το παιδί αφιερώνει χρόνο και εργάζεται με συνέπεια δεν υπάρχει λόγος να το ελέγχετε. Η μελέτη είναι δική του δουλειά κι εσείς πρέπει να παρεμβαίνετε μόνο όταν υπάρχει ανάγκη. Αν κρίνετε απαραίτητο να γίνει ένας έλεγχος, ζητήστε από το παιδί να σας πει το γενικό νόημα του μαθήματος και κάντε του μια ή δύο ερωτήσεις. Μη ζητάτε να σας πει το μάθημα επί λέξει ή χωρίς να παραλείψει καμία από τις πληροφορίες του μαθήματος. Σκοπός σας δεν είναι να το «στριμώξετε» ή να το εκνευρίσετε. Αν νομίζετε ότι δεν έχει διαβάσει ικανοποιητικά, πείτε του τη γνώμη σας. Δε μπορείτε να κάνετε κάτι άλλο. Η μελέτη προϋποθέτει την ενεργό δράση του παιδιού. Ωστόσο, επικοινωνήστε με το δάσκαλο για να σας κατευθύνει και συνεργαστείτε μαζί του.
• Αποφύγετε να διορθώνετε τις ασκήσεις του παιδιού σας. Αυτό είναι δουλειά του δασκάλου. Μη ντρέπεστε για τα λάθη του. Μην ξεχνάτε ότι δεν είστε πια μαθητές και δεν κρίνεστε. Το παιδί δεν είναι η προέκτασή σας, διαφέρει από σας και έχει διαφορετικές ικανότητες και αδυναμίες. Εξάλλου, μέσα από τα λάθη το παιδί κατακτά τη γνώση.
• Αποφύγετε να προετοιμάζετε τα διαγωνίσματα του παιδιού σας. Τα διαγωνίσματα είναι μια καλή ευκαιρία να αναγνωρίσει το παιδί τις αδυναμίες του και να δοκιμαστεί. Δεν είναι αλάθητο και έχει το δικαίωμα να σφάλλει. Μην του το στερείτε. Περάστε του το μήνυμα ότι το αγαπάτε και το αποδέχεστε με τις αδυναμίες του.

Ως γονείς είστε σε θέση να εμφυσήσετε στο παιδί κίνητρα για μάθηση, να καλλιεργήσετε θετικές στάσεις απέναντι στο σχολείο και τη λειτουργία του και να διδάξετε την ικανότητα για εργασία και συμμετοχή. Θα το επιτύχετε ευκολότερα αν φροντίσετε να χτίσετε μια ζεστή σχέση με το παιδί σας και να έχετε μια καλή του.

Ελένη Καρακωνσταντάκη
Ψυχολόγος